Bất ngờ những con số
NGUYỄN VẠN PHÚ
Khi đọc tin trên các báo, rằng
Việt
Nam có trên 5 triệu đơn vị kinh tế, hành chính,
có lẽ ít người có ấn tượng gì.
Nhưng nếu đọc kỹ báo cáo về kết quả chính
thức cuộc tổng điều tra cơ sở kinh tế, hành chính, sự nghiệp mà Tổng cục Thống
kê vừa công bố, có thể rút ra những kết luận đáng ngạc nhiên.
Ví dụ, lâu nay, rất nhiều nghiên cứu khi
nói về doanh nghiệp nhà nước đều cho rằng sau một quá trình cổ phần hóa, sắp
xếp, tái cơ cấu thì số lượng doanh nghiệp nhà nước giảm mạnh, còn khoảng 1.300 đơn vị.
Tuy nhiên, theo báo cáo,
số lượng doanh nghiệp nhà nước
đến năm 2012 là
3.308,
đang sử dụng 1,66 triệu lao động.
Đó là chưa kể hơn
8.000
“cơ sở sản xuất kinh doanh thuộc
cơ
quan hành chính sự nghiệp, đoàn thể, hiệp hội”.
Thế mà nhiều nghiên cứu cứ nói, năm 1990,
cả nước có 12.000 doanh nghiệp nhà nước, đến năm 2000, còn khoảng 6.000 và 2011
chỉ còn hơn 1.300 doanh nghiệp. Đáng tiếc là báo cáo không có một định nghĩa rõ
ràng thế nào là doanh nghiệp nhà nước nên khó lý giải sự chênh nhau này. Có thể
báo cáo tính riêng các công ty con hạch toán độc lập của các tập đoàn, tổng
công ty… Nhưng dù sao điều rõ nhất là, trên cùng một báo cáo,
con số
doanh
nghiệp nhà nước không giảm bao nhiêu so với 5 năm trước đó (năm 2007 có 3.706 doanh
nghiệp).
Nếu tính luôn hơn 8.000 cơ sở sản xuất kinh
doanh mang tính nhà nước thì quá trình cải cách khối doanh nghiệp nhà nước chưa
đạt được kết quả bao nhiêu, vẫn còn đó những lỗ đen hút hết vốn đầu tư nhà
nước, tín dụng ưu đãi, quyền sử dụng đất, quyền sử dụng tài sản công cho hoạt
động kinh doanh.
Điều thứ ngạc nhiên thứ nhì là
quy
mô của các đơn vị sự nghiệp.
Nếu như cả nước có
34.803 cơ quan hành chính
thì số đơn vị sự nghiệp lên đến
69.735 đơn vị
Nếu
loại trừ các cơ sở y tế (13.682) và cơ sở giáo dục (44.712)
thì
vẫn còn 11.341 đơn vị sự nghiệp có thể chuyển đổi mô hình hoạt
động để giảm nhẹ gánh nặng ngân sách nhà nước.
Đó là những đơn vị như thế nào?
Trong văn hóa thể thao, đó có thể là nhà hát cải lương, trung tâm ca nhạc nhẹ,
đoàn nghệ thuật múa rối, đoàn xiếc, trung tâm thông tin triển lãm, các viện bảo
tàng, thư viện…
Trong sự nghiệp kinh tế, đó có thể là chi cục thú y, chi cục bảo vệ thực vật,
trung tâm khuyến nông, trung tâm công nghệ thông tin, cảng vụ hàng hải, ban
quản lý cảng, ban quản lý bến xe…
Năm 2009, Bộ Tài chính đã đưa ra dự thảo
“Quy chế thí điểm chuyển đơn vị sự nghiệp công lập có thu thành công ty cổ
phần” nhưng do chưa có sự chuẩn bị kỹ, dư luận hiểu nhầm đây là chủ trương cổ
phần hóa các trường đại học nên phản đối và cuối cùng Bộ Tài chính phải rút lui
dự thảo này. Lẽ ra cần phải mạnh dạn cổ phần hóa, chuyển đổi mô hình hoạt động
các đơn vị sự nghiệp này bởi đa số là loại hình hoạt động có thể chuyển giao
cho tư nhân làm mà không ảnh hưởng gì đến xã hội.
Ở những đơn vị sự nghiệp nào còn nhận kinh
phí hoạt động từ ngân sách nhà nước thì khi chuyển đổi, khoản ngân sách sẽ trở
thành các khoản tài trợ mà bên nhận tài trợ phải chứng minh hiệu quả hoạt
động trước khi được giao.
Thật ra, trong nhiều văn bản, Nhà nước cũng
đã nhiều lần nhấn mạnh đến chủ trương khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công
lập chuyển đổi sang hoạt động theo loại hình doanh nghiệp, loại hình ngoài công
lập và đi kèm là nhiều ưu đãi về thuế, đất đai, tài sản… nhưng kết quả không như
chủ trương.
Thực
tế số lượng các đơn vị sự nghiệp ngày càng tăng,
từ
63.054
đơn vị năm 2007 lên đến
69.735
đơn vị năm 2012,
theo báo cáo
(loại
trừ mức tăng của ngành y tế và giáo dục
thì
con số đơn vị sự nghiệp khác vẫn tăng mạnh từ 8.770 lên
11.341
đơn vị).
Số lượng các đơn vị thuộc dạng
tổ chức chính trị, đoàn thể, hiệp hội cũng là con số
rất lớn, lên đến 33.897 đơn vị
xem như gần bằng các cơ quan hành chính của
cả nước.
Điều
đáng nói hơn là so với năm 2007, trong khi các cơ quan hành chính giảm 0,4% thì
các tổ chức chính trị, đoàn thể, hiệp hội lại tăng 9,3%.
Rõ ràng đây là một khu vực có thể cải tổ,
theo hướng tinh gọn, sao cho vừa tránh được sự trùng lắp trong bộ máy
hành chính, bộ máy điều hành, vừa là cơ sở để cải cách tiền lương trên cơ sở
giảm biên chế.
Đã
đến lúc phải cân nhắc, xem thử ngân sách nhà nước có phải cán đáng các tổ chức
như Hội Nhà văn, Hội Nhà báo, Hội Nhạc sĩ, Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh, Hội Luật gia,
Hội Làm vườn…
Lúc đó cụm từ “xã hội hóa” mới mang ý nghĩa
thật sự đối với xã hội và nền kinh tế.
.........../.
