Hai én năm voi
http://sgtt.vn/Kinh-te/186628/Hai-en-nam-voi.html
ALAN PHAN
Theo phong tục, mùa xuân
nên nói toàn chuyện lạc quan để lấy hên. Nhưng không thể bịt mắt để mơ mộng về
“tiền rừng bạc biển”, về “tự hào dân tộc” hay về “quốc gia công nghiệp cho
2020”. Với tôi, ý nghĩa của mùa xuân là sự định giá chuẩn xác vị trí của mình
và một kế hoạch bài bản để thực hiện nghiêm túc, đem lại một mùa xuân đích thực
cho quê hương.
 |
| Nhà máy Samsung tại khu công nghiệp Yên Phong, Bắc Ninh khởi công từ năm 2009. Samsung là một trong những nguồn FDI lớn ở Việt Nam. |
Dĩ nhiên đến một lúc nào
đó, những chùm hoa mai, hoa cúc… rồi sẽ đâm chồi, những con chim trốn tuyết rồi
lại quay về cố hương và những hy vọng mới về một tương lai tốt đẹp hơn sẽ đến
trong lòng số đông. Nhưng hiện nay, ngay tại quê hương, chúng ta vẫn phải trực
diện với những vấn nạn chưa giải quyết được, dù vài tín hiệu cho thấy sự đổi
thay cũng gần kề.
Hai điểm sáng duy nhất
của kinh tế xứ này, và dĩ nhiên chúng sẽ đem theo những điều chỉnh về chính trị
và xã hội, là sự phát triển mạnh của khu vực FDI (đầu tư từ nước ngoài) và TPP
(hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương). Sự ký kết và thực hiện TPP được
nhiều chuyên gia tiên liệu vào cuối năm 2014 sẽ mở rộng thị trường may mặc,
giày dép… và đương nhiên cũng lôi kéo thêm nhiều FDI trong lãnh vực này.
Trong khi đó, gia tăng
của FDI sẽ tạo thêm công ăn việc làm cho nhân công, cho họ một thu nhập cao
hơn, kích thích tiêu dùng và ổn định xã hội. Các đầu tư của nước ngoài cũng
gián tiếp ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán và bất động sản, hạ áp lực về nợ
xấu ngân hàng và ngân sách chính phủ.
Ở bình diện khác, có
những thử thách quá lớn như “năm con voi to tướng trong phòng” có thể giảm
thiểu, ngay cả phá vỡ, tác dụng của hai “con én” FDI và TPP, đang lẻ loi trong
mùa xuân mới.
Năm con voi đó là:
Bình cũ rượu cũ
Kinh nghiệm khi nhìn qua
Trung Quốc và những cố gắng cải cách gần đây của ông Tập Cận Bình và nhóm lãnh
đạo bao quanh là một sự thất vọng của hành động nửa vời. Khi nhất định giữ cơ
chế chính trị và quyền lợi của nhóm tư bản đỏ qua sự chủ đạo của doanh nghiệp
nhà nước, mọi thay đổi về kinh tế sẽ hời hợt và chỉ gia tăng lợi thế của khu
vực FDI. Thực ra, nhóm lãnh đạo Trung Quốc cũng không đủ quyền lực để lựa chọn.
Ngày xưa, khi ông Đặng Tiểu Bình thực hiện “cải cách”, kinh tế Trung Quốc còn
nghèo và nhóm lợi ích rất thưa thớt. Ngày nay, đối thủ của ông Tập mạnh và giàu
hơn nhiều. Mọi người thoả hiệp là “bứt dây động rừng” nên có lẽ họ không thực
sự muốn thay đổi.
Chỉ số “giàu nghèo”,
“thành phố – nông thôn”, “các tỉnh Đông – Tây”… vẫn rất nhiều khác biệt và sự
bất mãn của đa số dân Tàu nghèo vẫn ám ảnh an sinh xã hội. Kinh tế sẽ vẫn bế
tắc về lâu dài và mọi thay đổi đang được đẩy lùi về phía sau để một thế hệ trẻ
mới của Trung Quốc tự lo liệu.
Việt Nam đang sao chép
kịch bản tái cấu trúc này của Trung Quốc.
Yếu kém của khu vực tư
nhân
Sau tám năm thử thách khi
gia nhập WTO, các doanh nghiệp tư nhân Việt vẫn bộc lộ nhiều yếu kém, dù cạnh
tranh trên sân nhà, với chi phí điều hành thấp và vẫn được bảo vệ với nhiều đặc
lợi trong nhiều lãnh vực. Ngoài việc sản xuất gia công và tiến bộ trong nông
nghiệp, thành quả về tài chánh cho thấy sự thua yếu trong quản trị, thiếu sót
về sáng tạo, nhất là kiến thức kinh nghiệm về biển lớn ngoài kia.
Thử thách lớn nhất vẫn là
một tư duy “xin – cho”, làm ăn theo quan hệ… đã mọc rễ sau 80 năm của bao cấp,
tiểu nông và gia đình.
Không một thương hiệu
Việt nào có thể xâm nhập thị trường Âu Mỹ dù lợi thế nguyên liệu về gạo, càphê,
giày dép, nội thất… rất dồi dào. Thay đổi tình thế là việc làm khả thi, nhưng
sẽ mất rất nhiều năm ngay cả thập kỷ.
Yếu tố thời gian
Trong khi đó, những tiến
bộ về công nghệ mới, hệ thống quản trị, nguồn lực tài chánh… của thế giới không
ngừng tăng tốc. Trong định chế cạnh tranh tự do, không ai chờ đợi Việt Nam tái
cấu trúc để cùng song hành. Điều này có nghĩa là sự cách biệt về kinh tế của
các nước đang và đã phát triển so với các nước tụt hậu sẽ mỗi ngày mỗi lớn.
Với thông tin đa dạng và
cập nhật từng giây qua internet, áp lực đòi hỏi từ dân chúng, từ nhu cầu mới,
từ thu nhập… sẽ vô cùng lớn lao, gây bất ổn trầm trọng cho an ninh xã hội.
Giáo dục văn hoá
Một yếu tố quan trọng và
luôn luôn là khởi điểm cho mọi phát triển hiện đại là dân trí hình thành từ nền
giáo dục khai phóng tự do. Những hiện tượng gần đây xảy ra trong hành xử nhỏ
nhặt nhất của tương tác xã hội (nạn hôi của, lừa đảo, chụp giựt, côn đồ, vô
cảm…) cho thấy Việt Nam còn mất ít nhất vài ba thế hệ nữa mới sản sinh một đa
số văn minh và có đạo đức dân sự.
Hiện tượng du học cao độ
chẳng qua là một hình thức tỵ nạn vì hệ thống giáo dục trong nước gần như không
còn điểm sáng. Sự tuyệt vọng của các bậc phụ huynh, cô thầy cũng như con em học
sinh hiện rõ qua từng lời kêu cứu trên mọi mạng truyền thông, trái hay phải.
Nền giáo dục hiện tại còn
tiếp tục thì chuyện phát triển đất nước cho kịp đà tiến của nhân loại vẫn chỉ
là một kiểu “chém gió”, càng nói nhiều càng thấy khôi hài.
Môi trường an sinh
Quan trọng hơn hết, để có
cuộc sống khả dĩ chấp nhận được, con người cần một môi trường bảo bọc yên ấm
của gia đình, bạn bè, tha nhân. Khi chúng ta phải đối diện hàng ngày với thực
phẩm pha trộn hoá chất độc hại, nước và không khí ô nhiễm tệ hại, trộm cướp từ
những người quen hay sơ, phong bì đều đều cho các quan… thì tâm không an và
thân xác thì phó mặc cho may rủi. Ngay cả khi vào bệnh viện, không ai biết
những gì sẽ xảy ra cho mình vì một hệ thống y tế cực kỳ xuống cấp trên mọi góc
độ.
ALAN PHAN
