NGHĨ VỀ TRƯỜNG HỢP NGUYỄN ĐÌNH LỘC
Lê Xuân Khoa *
Tôi không quen ông Nguyễn Đình Lộc
nhưng được biết về ông qua một số phát biểu và trả lời phỏng vấn của ông trong
mấy năm gần đây, đặc biệt là cuộc trao đổi với nhà báo Nguyễn Anh Tuấn về Dân
chủ và Pháp quyền” trên Tuần Việt Nam, ngày 25/8/2010.
Là một
người Việt Nam ở nước ngoài quan tâm đến những vấn đề của đất nước, tôi đánh
giá ông là một trí thức tiến bộ, thẳng thắn và can đảm trong một chế độ độc tài
toàn trị, mặc dù tôi có khác ý kiến với ông về một số điểm. Tôi tôn trọng ông hơn
khi thấy ông đứng tên trong số 72 nhân sĩ, trí thức khởi xướng bàn Kiến Nghị về
Sửa đổi Hiến Pháp 1992 (KN72) và cầm đầu phái đoàn 15 người đến trao bản Kiến
nghị cho Ủy ban Pháp luật của Quốc hội ngày 4 tháng 2, 2013.
Bởi thế, tôi rất ngạc nhiên và
thất vọng khi xem và nghe ông trả lởi trên đài VTV về vai trò của ông Lộc trong
nhóm khởi xướng KN72. Tuy nhiên, tôi cũng cảm thấy có điều gì khác thường cần
tìm hiểu thêm, nhất là chờ phản ứng từ những bạn đồng chí của ông trong nhóm
KN72. Sau khi đã đọc và suy nghĩ về những ý kiến và giải thích của những người
mà tôi quen biết và quý mến, tôi muốn góp thêm một số nhận xét như sau:
1.
Sự kiện
quan trọng và minh bạch nhất là ông Lộc đã ký vào bản KN 72 và ông không hề phủ
nhận điều ấy. Ông Lộc đã cho thấy là một nguyên bộ trưởng bộ tư pháp với kinh
nghiệm già dặn như ông chỉ có thể đặt bút ký trên một văn kiện quan trọng sau
khi đã đọc kỹ với đầu óc sáng suốt và tinh thần trách nhiệm. Chắc chắn ông Lộc
cũng có cùng một suy nghĩ như GS Tương Lai: “Với tư cách là trí thức, mình đã đặt
bút ký thì chữ ký đó nặng ngàn cân, vì nó là danh dự và trách nhiệm của người
trí thức.”
2.
Ông Lộc
đính chính ông không phải là người tham gia “việc viết cái văn bản,” nhưng việc
đính chính này không liên quan đến việc ông ký tên vì ai cũng hiểu rằng không
phải người nào ký tên cũng là người tham gia viết văn bản. Các bạn ông đều nói
ông đã phải chịu nhiều sức ép rất mạnh. Đó là lý do khiến ông phải đính chính,
nhưng ông đã chỉ nói ra một sự thật khách quan vô hại. Như vậy ông đã chọn được
một cách đính chính khôn ngoan: đính chính một việc không cần phải đính chính.
Như ta thường nói: “bị ép thì làm cho có, cho yên chuyện,”
3.
Ông Lộc
giải thích lý do ông làm trưởng đoàn là vì ông là nguyên Bộ trưởng bộ Tư pháp
nên được các bạn “tín nhiệm giao” cho ông trao bản Kiến nghị. Ông cũng nói là
việc làm trưởng đoàn “cũng có lúc định là người khác” nhưng đến hôm cuối cùng
thì mọi người gặp nhau “bảo là bác Lộc phải trao, thì tôi trao.” Ông Lộc cũng
nói là vào lúc chót, ông “muốn sửa đổi một số chỗ” (trên bản văn mà ông đã ký)
nhưng tất nhiên là không được vì bản văn đã được công bố rồi.
Ông Lộc cho thấy ông chỉ muốn
nói cho rõ việc ông làm trưởng đoàn không phải do ông tự ý tình nguyện mà do lời
yêu cầu của các bạn trong buổi họp mặt trước khi cùng nhau đến Quốc hội để trao
bản Kiến nghị. Ông Lộc đã dùng lời lẽ có vẻ như đính chính nhưng thật ra thì
ông xác nhận việc ông được bạn bè tín nhiệm là chính đáng nên ông đã nhận lời.
Một lần nữa, trong tình thế bị áp lực, ông Lộc lại tìm được cách đính chính mà
không phải là đính chính. Còn việc ông Lộc nói ông muốn sửa đổi mấy chỗ thì ông
cũng chỉ nói lên một điều mà ông biết là không thể làm được vào lúc đó. Dù sao,
nếu có những chỗ muốn sửa thì chỉ là về hình thức, chứ không phải về nội dung
mà ông đã đồng ý khi ký tên cũng như khi đi cùng với đoàn và nhận làm trưởng
đoàn.
Về điểm này, tôi thấy cần nhấn mạnh
rằng ông Nguyễn Đình Lộc đã đặt vấn đề sửa đổi hiến pháp từ lâu rồi. Trong cuộc
thảo luân bàn tròn trực tuyến của Tuần Việt Nam năm 2010, ông Lộc đã châm biếm tình
trạng vẫn y nguyên (dân gian thường nói lái là “nguyễn y vân”) của những sửa đổi
hiến pháp trước đó. Ông nói: “Chẳng
hạn, năm 2001 lúc sửa Hiến pháp, đưa được vào Hiến pháp điều Nhà nước ta là nhà
nước pháp quyền của dân do dân vì dân thì rất mừng, sướng quá, xem đó như một
thắng lợi. Nhưng 10 năm trôi qua, giờ nhìn lại thấy giật mình hỏi: chỉ đưa vào
từng đó là đủ, là hết à? Rõ ràng là không phải, vì cả 5 chương về bộ máy nhà nước
chúng ta vẫn quy định theo cách cũ…Có khác gì chúng ta hô hào phải mạnh mẽ đi
lên, đã nhấc một chân lên, nhưng chỉ nhấc lên mà không hạ xuống. Có khác gì dùng một cái bánh rất
ngon nhử nhử “bánh này ngon lắm các bạn ơi” nhưng chỉ nhử mà không cho ăn gì cả.”
Thật đúng là một trò lừa dối
nhân dân, coi nhân dân là con nít. Bởi thế, ông Lộc đã khẳng định: “Nếu sửa Hiến pháp bây giờ cần phải sửa rất cơ bản.”
Tôi cũng trích dẫn vài đoạn khác
để cho thấy ông Lộc không phải là người bị lôi cuốn bởi bạn bè. Về dân chủ, ông
bác bỏ luận điệu cho rằng trình độ dân trí Việt Nam
Bây giờ, trở lại chuyện sức ép.
Vấn đề đặt ra là có hay không việc ông Nguyễn Đình Lộc bị sức ép mạnh đến độ
ông phải nhận trả lời câu hỏi của đài truyền hình nhà nước, và nếu có thì sức
ép đó như thế nào?. Về điểm thứ hai trong câu hỏi thì không ai có thể trả lời
ngoài ông Lộc và cũng không ai có quyền đòi hỏi ông Lộc phài tố cáo các sức ép.
Nhưng chuyện có sức ép hay không thì người ngây thơ đến đâu cũng biết là ông Lộc
không thể nào tự ý muốn lên đài truyền hình nhà nước để trả lời một câu hỏi được
“hướng dẫn” vào việc tấn công nhóm Kiến nghị 72. Câu hỏi của VTV có hai vế rất
rõ: vế đầu khẳng định một chuyện tưởng tượng là “đông đảo nhân dân đồng tình ủng
hộ” bản dự thảo của chính quyền về việc sửa đổi hiến pháp 1992; vế thứ hai yêu
cầu ông Lộc trả lời về việc “một số người tự
ý xây dựng một bản dự thảo hiến
pháp và môt bản kiến nghị gửi Ủy ban Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp 1992”.
Việc bịạ đặt và thổi phồng thành
tích tốt đẹp của Đảng vốn là nghiệp vụ thường ngày của các cán bộ tuyên truyền
trong bộ máy nhà nước. Việc gợi ý cho người được phỏng vấn ca ngợi hay đả kích
một đối tượng trong cuộc phỏng vấn lại là một xảo thuật để lấy được những câu
trả lời mà Đảng và nhà nước mong muốn. Tuỳ trường hợp, việc hướng dẫn trả lời
có hàm ý khuyến khích hay đe dọa. Trong trường hợp ông Lộc, phóng viên cán bộ
VTV vừa áp đặt một kết quả giả tạo để làm phông cho cái-được-gọi-là phỏng vấn,
vừa hàm ý “nhắc nhở” ông Lộc về kết quả mong đợi. Không may cho VTV, ông Lộc đã
biết cách thoát hiểm dù có bị sây sát đôi chút.
Phản ứng đầu tiên của những người
theo dõi những câu trả lời của ông Nguyễn Đình Lộc, nói chung, là thất vọng
(trong đó có tôi). Nhiều người, kể cả một số bạn của ông, đã phê phán ông ở nhiều
mức độ khác nhau. Nhưng nghĩ lại, đa số đều hiểu cách trả lời của ông vẫn bảo vệ
được toàn vẹn giá trị của bản Kiến nghị 72 và chỗ đứng của ông trong hàng ngũ
trí thức tiến bộ. Tất cả đều thấy rõ ông đã bị sức ép rất mạnh không chỉ với cá
nhân ông mà còn với cả gia đình ông, nhất là các con ông đã được chính quyền “hỏi
thăm” và rất lo lắng. Quan trọng hơn hết là tất cả mọi ngưòi đều biết rằng
chính quyền độc tài, qua đủ thứ tay sai, không từ bỏ một thủ đoạn bẩn thỉu hay
độc ác nào để hăm dọa và ép buộc một đối tượng làm theo ý muốn của họ.
Bởi vậy, thay vì chỉ trích một nạn
nhân bị hăm dọa, nhất là khi nạn nhân ấy đang phấn đấu để bảo vệ danh dự và
trách nhiệm, trí thức và nhân dân hãy liên kết để bảo vệ những nạn nhân bị hăm
doạ và đàn áp, và chĩa mọi mũi dùi tấn công vào bọn gian manh đang thi hành những
tội ác tày trời. Bằng sự tố cáo trước dư luận trong nước và thế giới những thủ
đoạn hăm doạ bẩn thỉu, những hành động đàn áp dã man người vô tội, những trò hoả
mù về ngoại giao để lừa dối quốc tế, ta sẽ vô hiệu hóa được mọi luận điệu tuyên
truyền và bạo lực nhằm duy trì quyền lực và lợi ích riêng của những kẻ cầm quyền
độc tài và tham nhũng.
Khi đã bị đông đảo nhân dân lột
mặt nạ, phơi bày tôi ác trước dư luân thế giới, chế độ sẽ thấy rõ “nguy cơ người
dân quay lưng lại với chế độ.” Khi đó, đông đảo nhân dân sẽ hết sợ và từ hết sợ
đến nổi giận rồi nổi loạn, quãng đường sẽ rất ngắn, ngắn lắm.
Ngày 27/03/2013, Tổng Bí Thư
Nguyễn Phú Trọng đã đến nói chuyện tại Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt
Nam
Phải chăng đây là một sự thức tỉnh
kịp thời của ban lãnh đạo Đảng và Nhà nước hay vẫn chỉ là một xảo thuật để trấn
an, mua thời gian để tiếp tục đối phó . Nhưng người dân cũng đã hết bị lừa.
Cuôc chiến tranh lạnh giữa nhà cầm quyền với trí thức và nhân dân đã tới hồi kết
thúc. Có thể nào “người bạn tin cậy, thân thiết của toàn dân” lại phản bội sự
“tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với nhân dân”?
Lê Xuân Khoa
______________________________________________________
* Giáo sư Lê Xuân Khoa là cựu Chủ tịch Trung Tâm Tác Vụ Ðông
Nam Á (SEARAC), giáo sư thỉnh giảng tại trường Cao học Nghiên cứu Quốc tế thuộc
Ðại học Johns Hopkins, Washington, D.C.
