Chết vì tay Trung Quốc: Chủ
nghĩa thực dân Đại Hán
Cuốn sách Death by
China (Chết vì tay Trung Quốc) dành riêng một chương để nói về một đại chiến
lược của Trung Quốc nhằm khai thác tài nguyên của các nước nhỏ, xuất khẩu nhân
công ồ ạt sang các nước này và tiến tới biến họ thành “thuộc địa kiểu mới”.
Các tác giả cho
rằng đây là một thứ chủ nghĩa thực dân mới, mạnh mẽ và quyết liệt hơn chủ nghĩa
thực dân cũ của phương Tây nhiều.Chiến lược đó được gọi (không rõ khởi nguồn từ
ai và vào lúc nào) bằng cái tên “Thả mồi và lật lọng” (bait and switch).
Thả mồi và lật lọng
Peter Navarro và
Greg Autry viết: Chiến lược thả mồi và lật lọng của Trung Quốc luôn bắt đầu
theo cùng một cách: Chủ tịch, hoặc thủ tướng, hoặc bộ trưởng thương mại nước
này đến thăm thủ đô của một nước nào đó rất xa, như Djibouti, Niger hay Somalia
chẳng hạn. Ông ta đến đó và vẫy vẫy một cuốn sổ séc lớn, chào mời hứa hẹn những
khoản vay hào phóng, lãi suất thấp, để xây dựng cơ sở hạ tầng dân sự hoặc quân
sự của nước sở tại - bất kể đó là đường sá, cảng biển, hay quốc lộ, có ích lợi,
hay một cung điện xa hoa lãng phí cho nhà độc tài đang cầm quyền, hay là súng
AK-47s để kìm giữ những người dân cứng đầu cứng cổ dưới gót giày đàn áp.
Và để đổi lấy sự
hào phóng của Trung Quốc, tất cả những gì đất nước chớm thuộc địa kia phải làm
gồm hai việc. Thứ nhất, họ phải trao quyền kiểm soát tài nguyên thiên nhiên cho
Trung Quốc để đổi lấy khoản vay. Từ đó, Trung Quốc phong tỏa luôn nguồn tài
nguyên của đất nước, phục vụ mục đích sử dụng riêng. Thứ hai, họ phải mở cửa
thị trường cho tất cả những thành phẩm mà các nhà máy, công xưởng ở Trung Quốc
sẽ sản xuất bằng nguyên vật liệu thô mà xứ thuộc địa kia cung cấp. Từ đó Trung
Quốc phong tỏa luôn một thị trường mới nổi.
Theo hai tác giả,
chiến lược “Thả mồi và lật lọng” này đang được Trung Quốc tiến hành trên toàn
thế giới. Ví dụ, CHDC Congo đã “tặng” cho Trung Quốc kho tài nguyên đồng đỏ trị
giá hàng tỉ đô la để nhận về dự án xây dựng cơ sở hạ tầng. Ghana Nigeria
Khát tài nguyên
Như nhiều tài liệu
khác bàn về chiến lược của Trung Quốc “thu mua” tài nguyên trên toàn cầu, Death
by China cũng cho rằng một trong các nguyên nhân dẫn đến việc Trung Quốc kiếm
tìm tài nguyên khắp nơi là do nhu cầu tiêu thụ khổng lồ của họ. Cuốn sách cho
biết Trung Quốc là nơi tiêu thụ: một nửa lượng xi măng của thế giới, gần nửa
lượng thép, một phần ba lượng đồng đỏ, một phần tư lượng nhôm, khối lượng cực
lớn crôm, côban, liti, kẽm, gỗ v.v.
Tuy nhiên, vấn đề
là không phải nước nào khát tài nguyên cũng đều hành xử như vậy. Hai tác giả
nhận xét rằng, trong khi phần lớn các quốc gia trên thế giới đều xuất nhập khẩu
tài nguyên thông qua hệ thống giá cả trên thị trường quốc tế, tức là đều dựa
vào thị trường tự do để phân phối (hai ông gọi đây là “chủ nghĩa tư bản hợp
tác”), thì Bắc Kinh thực thi “chủ nghĩa tư bản thực dân” trên khắp châu Phi,
châu Mỹ Latin và nhiều nước châu Á. Death by China đưa ra một định nghĩa về chủ
nghĩa thực dân Đại Hán này: “Nắm quyền kiểm soát tài nguyên thiên nhiên - tài
sản thật sự của quốc gia thuộc địa. Xuất khẩu tài nguyên đó về Trung Quốc, thay
vì để cho nước sở tại sử dụng tài nguyên ấy để phát triển kinh tế. Sau đó tái xuất
nguyên vật liệu thô ấy trở lại nước sở tại nhưng lần này dưới hình thức thành
phẩm, hàng hóa. Toàn bộ quá trình tạo ra công ăn việc làm ở Trung Hoa lục địa,
gia tăng lợi nhuận cho các công ty của Trung Hoa lục địa và kéo dài thêm dòng
người thất nghiệp ở nước thuộc địa. Ở các nước thuộc địa kiểu mới đó, chỉ còn
lại những công việc nguy hiểm nhất, độc hại nhất, nghèo nhất, trong những ngành
công nghiệp bóc lột, còn những việc làm có giá trị cao thì đã chuyển hết sang
Quảng Châu, Thành Đô hay Thượng Hải”.
“Biển người” phủ khắp lục
địa Đen
Một khía cạnh khác
của “chủ nghĩa thực dân Đại Hán” là xuất khẩu nhân công. Một dân biểu Ai Cập,
ông Mustafa al-Gindi, từng nói: “Sự thực là đến châu Phi, Trung Quốc không chỉ
đem theo kỹ sư và nhà khoa học. Họ đến đây mang theo rất nhiều nông dân. Đó là
chủ nghĩa thực dân kiểu mới. Không còn đạo đức, luân lý, giá trị gì nữa cả”.
Theo Death by China
Thực ra, những
“giai thoại”, “huyền thoại” về chủ nghĩa thực dân kiểu Trung Hoa đã được nhắc
đến từ lâu. Tháng 6-2011, trong một cuộc trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, Đại tá
Quách Hải Lượng, nguyên tùy viên quân sự Việt Nam tại Trung Quốc nửa đầu thập
niên 1980, cũng nhận định: “Họ tiến hành một thứ chủ nghĩa bành trướng hiện
đại, chủ nghĩa thực dân mới. Cả thế giới hiện nay không nước nào đi xâm lược,
lấy đất của nước khác. Nói đúng hơn, họ có thể xâm chiếm nước khác bằng kinh
tế, văn hóa, như Mỹ chẳng hạn nhưng không có nhu cầu lấy đất. Còn Trung Quốc
thì vừa lấy đất vừa di dân để chiếm và giữ”, “Cứ nơi nào họ sang làm giúp ta thì
họ rào lại, coi như lãnh địa của họ, không ai được vào nữa. Họ nhập hàng hóa,
từ đồ ăn thức uống, bát đĩa tới cái... hố xí bệt đều là từ Trung Quốc, không
dùng hàng Việt Nam”.
Nguyên do của tình
trạng này được hai tác giả của Death by China
Một cách thẳng
thừng, Peter Navarro và Greg Autry so sánh việc Trung Quốc sử dụng chiến lược
thực dân “Thả mồi và lật lọng” trên khắp thế giới cũng giống như việc thắt một
thòng lọng quanh cổ tất cả các nền kinh tế, kể cả Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn
Quốc. Hai ông cho rằng chiếc thòng lọng này sẽ siết lại nếu Mỹ (và các đồng
minh, đối tác) không sớm hành động quyết liệt để ngăn chặn. Có lẽ vì tinh thần
ấy mà cuốn Death by China
* * *
Hiện nay, Trung Quốc là đối tác thương mại
lớn thứ hai của châu Phi, sau Mỹ. Tính đến tháng 8-2007, có khoảng 750.000 công
dân Trung Quốc ở lại sau khi đã hết thời gian làm việc tại châu Phi, hơn 700
công ty Trung Quốc làm ăn ở 49 nước châu Phi.
Trung Quốc gom nhặt tài nguyên thiên nhiên
của châu Phi - dầu hỏa, khoáng sản quý - để nuôi nền kinh tế đang mở rộng, cũng
như tìm kiếm thị trường mới cho các doanh nghiệp đang lớn của họ. Năm 2006,
thương mại hai chiều tăng tới 50 tỉ USD. Không phải mọi giao dịch đều liên quan
đến trao đổi tiền tệ trực tiếp: Năm 2007, chính phủ Trung Quốc và Congo đã đạt
thỏa thuận, theo đó những công ty quốc doanh Trung Hoa sẽ tham gia những dự án
xây dựng cơ sở hạ tầng cho Congo, đổi lấy một lượng lớn nguyên vật liệu khai
thác từ các mỏ đồng của Congo. (Wikipedia)
