5 điều có thể bạn chưa biết về nhân quyền
Bức
tranh nhân quyền mỗi năm luôn có những điểm đổi khác với nhiều điều cập nhật, bổ
sung mà bạn cần biết. Dưới đây là 5 điều có thể làm bạn ngạc nhiên khi nhìn vào
bức tranh tổng thể về nhân quyền.
1/ Truy cập Internet là
quyền cơ bản của con người
Tháng
3 năm 2011, trong một tuyên bố chính thức, Liên Hợp Quốc khẳng định truy cập
Internet là một trong những quyền cơ bản của con người. Theo đó, việc chặn/cắt
mạng, không cho người dân truy cập Internet được coi là hành động vi phạm nhân
quyền và đi ngược lại luật pháp quốc tế.
Cụ
thể, Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hợp Quốc về Thúc đẩy và bảo vệ quyền tự do
phát biểu và bày tỏ ý kiến nhận định việc cắt, chặn Internet mà không có lý do
chính đáng vi phạm Điều 19, Khoản 3, Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính
trị. Khép lại báo cáo, Báo cáo viên Đặc biệt kêu gọi “tất cả các quốc gia phải
đảm bảo duy trì quyền truy cập Internet tại mọi thời điểm, bao gồm cả những thời
điểm diễn ra bất ổn chính trị.”
2/ Khái niệm nhân quyền
có nguồn gốc từ Iraq
Không
phải từ Mỹ, Anh, hay bất kỳ quốc gia Tây phương nào, khái niệm “nhân quyền” ra
đời cách đây khoảng 2500 năm tại thành Babylon, vùng đất thuộc Iraq ngày nay.
Năm
539 TCN, sau khi chinh phục thành Babylon, Cyrus Đại đế, vị hoàng đế đầu tiên của
đế quốc Ba Tư cổ đại đã đánh dấu một bước tiến quan trọng cho nhân loại bằng
quyết định giải phóng toàn bộ nô lệ. Ông tuyên bố, tất cả mọi người đều có quyền
lựa chọn tín ngưỡng tôn giáo riêng, và xác lập mọi nhóm sắc tộc đều bình đẳng.
Cùng với những chỉ dụ khác, các chỉ dụ này được khắc lại bằng tiếng Akkadia
trên một trục đất sét nung gọi là Trục Cyrus và đây được coi là hiến chương
nhân quyền đầu tiên trên thế giới.
3/ Ai cũng có quyền vui
chơi, giải trí
Được
nhắc đến trong nhiều văn kiện nhân quyền khác nhau, song quyền vui chơi, giải
trí lại thường bị lãng quên và không được chú trọng phát triển như các quyền
con người khác.
Cụ
thể, các quyền này được phản ánh trong các văn kiện có giá trị pháp lý quốc tế
như Tuyên bố Phổ quát về Nhân quyền (UDHR), Công ước Quốc tế về Quyền Kinh tế,
xã hội và văn hóa (ICESCR) và các công ước chuyên biệt như Công ước về Xóa bỏ mọi
hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW) hay Công ước về Quyền trẻ em
(CRC).
Tiếp
nối các tuyên bố này, Điều 30, Chương14, Công ước Quốc tế về Người khuyết tật
cũng quy định rõ, nhà nước phải cung cấp đủ mọi phương tiện, hình thức hỗ trợ để
đảm bảo người khuyết tật có thể tham gia vào các hoạt động văn hóa, giải trí,
và thể thao. Nói cách khác, theo quy định quốc tế, quyền vui chơi, giải trí là
quyền cơ bản mà tất cả mọi người, không phân biệt già trẻ, gái trai, khỏe mạnh
hay khuyết tật đều phải được nhà nước đảm bảo.
4/ Tuyên án tử hình là
phủ nhận quyền sống của con người
Được
ghi nhận ngay trong câu đầu tiên về các quyền cơ bản của con người trong Tuyên
bố Phổ quát về Nhân quyền, sống là quyền ai ai cũng được hưởng, không phân biệt
chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo hay quan điểm chính trị. Bởi
thế, tuyên án tử hình một người chính là hành động tước bỏ quyền cơ bản nhất của
người đó.
Trên
trang thông tin chính thức của mình, Tổ chức Ân xá Quốc tế, một trong mười tổ
chức nhân quyền nổi tiếng nhất trên thế giới, khẳng định án tử hình vi phạm hai
quyền thiết yếu của con người, đó là quyền được sống và quyền không bị tra tấn.
Tính
đến nay, có 140/196 quốc gia và vùng lãnh thổ bỏ án tử hình trên luật và trên
thực tế. Riêng trong năm 2015, án tử hình đã được xóa bỏ ở 4 nước.
5/ Quyền bỏ thai
Bỏ
thai được Liên Hợp Quốc xác nhận là quyền con người xuất phát từ một trường hợp
hi hữu.
Năm
2001, K.L, một phụ nữ 17 tuổi người Peru, được chẩn đoán bào thai 14 tuần cô
đang mang bị tật thiếu não, thai có thể chết lưu hoặc chết sau khi chào đời. Mặc
dù luật pháp Peru không quy định cấm bỏ thai, song bệnh viện từ chối yêu cầu bỏ
thai của K.L. Cô buộc phải tiếp tục thai kỳ và con cô chỉ sống được 4 ngày.
Cùng
với các luật sư nhân quyền, K.L đã gửi đơn khiếu nại về vụ việc lên Ủy ban Nhân
quyền Liên Hợp Quốc. Năm 2005, Ủy ban kết luận Peru đã vi phạm các điều khoản
trong Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị và phải bồi thường cho K.L.
Sau 15 năm, năm 2016, K.L đã nhận được khoản bồi thường cho “hành vi đối xử tàn
nhẫn, vô nhân đạo” của Peru. Đây là lần đầu tiên một ủy ban của Liên Hợp Quốc
buộc một đất nước phải chịu trách nhiệm khi không đảm bảo cho người dân nước
mình quyền tiếp được bỏ thai an toàn và hợp pháp./.
........../.
