“NỀN KINH TẾ ĐANG Ở TRẠNG THÁI “KÌ DỊ”, CÁC
TỈNH CẠNH TRANH CÙNG XUỐNG ĐÁY”
Đó là nhận định của PGS.TS. Trần Đình
Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam (VN) tại hội thảo quốc tế “Liên
kết vùng trong quá trình tái cơ cấu kinh tế và chuyển đổi mô hình tăng trưởng ở
VN” do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Đại sứ quán CHLB Đức tại VN và Ban
Điều phối Vùng duyên hải Miền trung tổ chức ngày 3.4 tại Hà Nội.
 |
| Theo PGS.TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam |
Nền
kinh tế đang ở trạng thái “kì dị”
Theo
ông Trần Đình Thiên, cách tổ chức hệ thống kinh tế hiện nay hầu như chỉ tồn tại
mối liên hệ “dọc” trung ương – địa phương. Hoạt động kinh tế của các tỉnh gần
như độc lập với nhau. Hai đặc điểm này hình thành nên một trạng thái “kì dị”
của nền kinh tế thị trường.
Ông
Thiên nhận định, nền kinh tế quốc gia được cấu thành từ 64 nền kinh tế giống
hệt nhau nhưng độc lập với nhau. Bao gồm: 63 nền kinh tế địa phương cộng với 1
nền kinh tế trung ương. Ông thống kê, cả nước có 63 tỉnh/thành phố, trong đó có
23 tỉnh dân số dưới 1 triệu người, thậm chí có tỉnh chỉ 400.000 người; có 32
tỉnh dân số dao động từ 1-2 triệu người. Như vậy cả nước có 55 tỉnh có dân số
dưới 2 triệu người. Nói như vậy để thấy, quy mô của từng tỉnh rất nhỏ, nếu hoạt
động độc lập với nhau thì rất khó phát huy được những lợi thế, đặc biệt trong
bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.
Ông
Thiên cho rằng, việc hệ thống tổ chức kinh tế theo lãnh thổ như trên đang bộc
lộ nhiều nhược điểm nội tại, cố hữu. Thứ nhất là gây lãng phí nguồn lực phát
triển trên quy mô lớn, trong đó việc lãng phí tài nguyên du lịch ở các địa
phương do sự biệt lập là một ví dụ điển hình.
Ngoài
ra, ông Thiên cho biết, hiện nay đang phát triển xu hướng “cạnh tranh cùng
chết”, “cạnh tranh cùng xuống đáy” giữa các tỉnh, thúc đẩy “chủ nghĩa thành
tích ảo”.
Theo đó, các địa phương đua nhau làm khu công nghiệp, cảng biển, đua
nhau thu hút FDI bằng cách “hạ giá địa phương mình”, tìm cách gây khó khăn cho
tỉnh bạn như tranh chấp phát triển cảng biển, không phối hợp kết nối giao
thông, ngăn cản việc di chuyển nguồn lực; hay hiện tượng “ngăn sông, cấm chợ”,
cấm chuyển quặng ra khỏi tỉnh, chỉ tiêu thụ “bia tỉnh ta”… là hiện tượng khá
phổ biến và gây ra những tổn thất to lớn ở tầm quốc gia.
Ngoài
ra, hệ quả khác là cản trở phát triển các chuỗi sản xuất, các cụm công nghiệp
vượt ra phạm vi ngoài tỉnh. Với cơ chế khép cửa – đóng kín như hiện nay, cách
tiếp cận này đã không được phát huy.
Nên
lập 8 – 10 vùng hành chính – kinh tế độc lập
Theo
đó, để khắc phục 3 hậu quả trên, ông Thiên cho rằng: “Muốn vượt thoát khỏi giới
hạn chật hẹp, kém hiệu quả của cơ chế “kinh tế tỉnh”, không thể chỉ dừng lại ở
việc chỉnh sửa, cải tiến hay “cơi nới” cơ chế phân quyền, phân cấp kinh tế hiện
tại mà phải thay nó bằng một cơ chế khác”.
Ông
đề xuất, phương án triệt để nhất là cả nước nên lập ra 8 – 10 vùng hành chính –
kinh tế độc lập. Về mặt quản lý nhà nước, vùng sẽ đóng vai trò của tỉnh hiện
nay, đồng thời đẩy tỉnh xuống thành cấp quản lý nhà nước trực thuộc vùng.
Ủy
ban Vùng hay Hội đồng Vùng là cơ quan điều phối, tổ chức và quản lý phát triển
kinh tế cấp vùng với quyền lực hành chính – kinh tế rõ ràng, đầy đủ. Hội đồng
Vùng hoạt động dựa trên hàng loạt các cơ quan tham mưu chính sách và tư vấn
phát triển, trong đó có Hội đồng Tư vấn độc lập. Đơn vị này cũng có quyền kiến
nghị trực tiếp lên cơ quan điều phối phát triển vùng cấp Trung ương như Chính
phủ, Thủ tướng và các Bộ, ngành liên quan… để đảm bảo các ý kiến đề xuất khách
quan.
Theo
ông Thiên, lợi ích chiến lược dài hạn của phương án này nhằm xóa bỏ tình trạng
mạnh mút, chia cắt và cát cứ theo tỉnh hiện nay, quy hoạch và phát triển vùng
hiệu quả hơn nhờ tránh được chồng chéo, lãng phí. Việc thực hiện quy hoạch phát
triển vùng sẽ tránh được các xung đột cục bộ cũng như phản đổi xuất phát từ lợi
ích nhóm.
“Tuy
nhiên, việc thay đổi cấu trúc tổ chức hành chính – nhà nước không dễ dàng, luôn
chứa đựng khả năng gây xung đột lợi ích nhóm một cách gay gắt. Lực lượng chống
đối phương án này tại các địa phương là rất lớn do việc sáp nhập các tỉnh thành
vùng chắc chắn sẽ gây tổn hại lợi ích của họ” – ông Thiên lo ngại.
.............../.
