TẢNG
BĂNG NỔI
Huy Đức
*******
Hôm qua, khi Phó thủ tướng Trương Hòa Bình yêu
cầu phải tìm cho ra những "tảng băng chìm" tham nhũng, ông đang ngồi
cạnh "tảng băng nổi khổng lồ" Đinh La Thăng. Nếu "không đủ chứng
cứ" về những khoản "chênh lệch lãi suất" và phần "lại quả
1%" trong vụ PVN góp vốn vào Ocean Bank, chỉ tính 800 tỷ PVN chịu mất đứt
cho "Thắm Đại Dương" đã có "hậu quả nghiêm trọng" đủ để
truy cứu trách nhiệm Đinh La Thăng. Tất nhiên, ở PVN thời Đinh La Thăng còn
nhiều "tảng băng" rất to, đủ sức làm đắm nhiều Titanic.
LẠI "NỘI LỰC"
Năm 2007, Trung Quốc gây áp lực buộc BP phải
từ bỏ hai mỏ khí Hải Thạch & Mộc Tinh nằm trong vùng biển Trường Sa của
Việt Nam (cách bờ 370 km). PVN đã được giao tiếp quản lại hai mỏ khí này. Đây
không chỉ là một cơ hội kinh tế cho PVN mà còn có một vai trò to lớn về chủ
quyền cho đất nước.
Công ty Điều hành Dầu khí Biển Đông (POC) được
thành lập.
Để mang được khí vào bờ, POC phải lắp đặt một
đường ống dẫn khí. Trong số các phần việc quan trọng, có gói thầu cung cấp
khoảng 22 km đường ống bọc hai lớp. Ngày 9-4-2010, khi đóng thầu, Chủ đầu tư
(PTSC-MC là công ty được ủy quyền) nhận được hồ sơ chào thầu từ Marubeni (Nhật)
và POTS (công ty Thương mại và Dịch vụ dầu khí Biển - thuộc PVN).
Chỉ có Marubeni đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.
Biết mình bị loại, ngày 25-5-2010, POTS gửi
công văn lên Tập đoàn đề nghị tái xem xét.
Vì đây là gói thầu có yêu cầu công nghệ cao
chứ không phải thứ "cây nhà lá vườn", nhằm ngăn chặn sự can thiệp từ
Đinh La Thăng, ngày 7-6-2010, PTSC-MC đã phải báo cáo lên lãnh đạo Tập đoàn
khẳng định, "Marubeni là nhà thầu duy nhất đạt kỹ thuật".
Thế nhưng vào ngày 11-6, PTSC-MC vẫn bị buộc
phải lập một tổ thẩm định khác, đánh giá lại, rồi công nhận "cả hai nhà
thầu đều đạt về kỹ thuật".
Ngày 22-7-2010, Đinh La Thăng phê duyệt việc
trao gói thầu cho POTS vì lý do POTS đưa ra giá thấp hơn (40,8 triệu so với
49,8 triệu USD của Marubeni).
Không phải tự nhiên, Đinh La Thăng gây sức ép
loại "nhà thầu duy nhất đạt kỹ thuật". Nhân danh "phát huy nội
lực, ưu tiên sử dụng dịch vụ trong ngành", khi chưa có quyết định giao
thầu (5-2010) Đinh La Thăng đã yêu cầu POC "giao dịch vụ bọc ống cho
PVID" - một công ty thuộc PVGas được "đẻ ra" dưới thời Đinh La
Thăng. PVID sau đó được chỉ định thầu phần bọc ống, "bóc" ra từ gói
thầu của POTS.
Ngay từ khi dự thầu, nội lực mà POTS thể hiện
chỉ là như vai trò một anh "cò". Gói thầu được POTS chia đôi cho
Canadoil tại Thái Lan (phần chế tạo ống) và Bredo Shaw tại Malaysia (phần bọc
ống). Nhưng do phải nhường phần bọc ống cho PVID nên công việc chưa bắt đầu,
POTS đã phải mất thời gian đàm phán để loại Bredo Shaw ra khỏi cuộc chơi.
Canadoil cũng chỉ là một nhà thầu liều mạng.
Nhận một gói thầu trị giá hàng chục triệu đô là để làm ống mà vừa thiếu thép
tấm, thiếu máy hàn, thiếu cả nhân công có tay nghề... Vì sốt ruột, Chủ đầu tư
(PTSC MC) đã nhiều lần phải đưa nhân công sang Thái Lan hỗ trợ.
Thế nhưng thời hạn giao ống vẫn liên tục bị
Canadoil trì hoãn. Mặc dù được Đinh La Thăng đầu tư thêm 1,1 triệu để lắp đặt
"dây chuyền bọc ống", PVID vẫn không thể nào thực hiện đúng hợp đồng,
buộc PTSC MC phải mang gần một nửa ống mà Canadoil sản xuất đưa sang Malaysia
nhờ bọc.
Không phải tự nhiên ngay từ đầu Chủ đầu tư đã
khẳng định "Marubeni là nhà thầu duy nhất đạt yêu cầu kỹ thuật". Đối
với những gói thầu đòi hỏi công nghệ cao thì giá chưa phải là yếu tố quyết
định.
Chủ trương "nhà làm được" của Đinh
La Thăng khi chọn POTS để "tiết kiệm 9 triệu USD" chênh lệch giá với
Marubeni, kết cục đã làm phát sinh giá thành của gói thầu này thêm 11 triệu,
cao hơn giá bỏ thầu của Marubeni 1 triệu USD (PVN phải bỏ thêm 1,1 triệu đầu tư
dây chuyền bọc ống cho PVID và các nhà thầu phụ đòi phát sinh thêm 5,44 triệu
USD - riêng Canadoil đòi phát sinh 3,6 triệu USD, cùng với chi phí PTSC-MC đưa
nhân công sang Thái).
Con số phát sinh không dừng lại ở mức gần 11
triệu USD. Sự can thiệp của Đinh La Thăng, buộc POTS phải chọn những nhà thầu
kém năng lực, thiếu uy tín, đã làm cho việc giao ống bị chậm 10 tháng; ngày
giao khí đầu tiên lẽ ra phải là 31-12-2012 đã bị chậm mất gần 6 tháng (tới
28-6-2013). Sự chậm trễ này đã buộc POC phải phá vỡ hợp đồng với các nhà thầu
khác, khiến cho chi phí phát sinh thêm những khoản rất lớn.
Tàu Seamac được thuê để rải ống vào năm 2012
bị chuyển sang 2013 khiến cho POC phải bồi thường 25,7 triệu USD. Các phương
tiện lắp ống phải chờ ngoài biển trong giai đoạn rủi ro thời tiết buộc POC phải
bồi thường 8 triệu. Phát sinh chi phí quản lý và thuê kho chứa khí thêm gần 5
triệu USD; Mất doanh thu do chậm đưa khí vào bờ gần 6 tháng (28-6-2013 thay vì
31-12-2012) lên đến gần 38 triệu USD (270 nghìn USD/ngày).
PTSC-MC không thể buộc POTS hay Canadoil bồi
thường vì ngay từ đầu hợp đồng đã bị vỡ do Đinh La Thăng đưa PVID chen ngang
vào. Chỉ vì nhân danh "phát huy nội lực" cho vài công ty con mà Đinh
La Thăng đã làm tổn thất gần 90 triệu USD cho Dự án Biển Đông I.
VENEZUELA & 2 TỶ USD
Chưa tới một năm sau khi PDV- 39 "chọc
mũi khoan đầu tiên", tháng 4-2013, PVN đã phải đầu hàng trước Venezuela,
bỏ lại nơi đây dự án Junin-2.
Trở lại hơn 6 năm trước đó, ít ai biết vai trò
kiến tạo mối quan hệ khăng khít giữa Việt Nam với Venezuela không phải nhờ vào
thành tích của ngành ngoại giao mà phần lớn nhờ vào Đinh La Thăng.
Đánh đúng "khẩu vị" của không ít nhà
lãnh đạo khoái một Hugo Chavez vừa chống Mỹ vừa thân với "người bạn
gác" thành trì xã hội chủ nghĩa ở bên kia bán cầu. Đinh La Thăng đã tạo ra
"một mốc son trong mối quan hệ quan hệ hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và
Venezuela" sau chuyến thăm Việt Nam của Hugo Chavez vào năm 2006 bằng cách
bằng mọi giá liên doanh với một đơn vị của Công ty Dầu quốc gia Venezuela,
"Khai thác và Nâng cấp dầu nặng ở lô Junin-2".
Để thuyết phục Chính phủ cho phép PVN bỏ 1,8
tỷ USD sang Venezuela, Đinh La Thăng đã đưa ra đánh giá: "Junin-2 là mỏ có
trữ lượng dầu lớn nhất trong vành đai dầu mỏ khí đốt Oricono - vành đai có trữ
lượng lớn thứ nhì thế giới. Việc khai thác dầu tại lô Junin-2 sẽ góp phần đảm
bảo an ninh năng lượng cho Việt Nam ít nhất trong 25 năm nữa".
Chiều ngày 19-4-2012, tại Venezuela, khi khởi
động giàn khoan PDV-39, PVN còn cứng cỏi tuyên bố: "Sang năm, Junin 2 sẽ
cho sản lượng khoảng 200.000 thùng/ngày". Nhưng, vừa đúng "sang
năm", khi Đinh La Thăng đang lo "trảm tướng" bên ngành giao
thông, những người kế nhiệm Thăng ở PVN tái mặt khi lượng dầu khai thác được,
cả sản lượng và chất lượng, không đạt giá trị thương mại. Họ đã có một quyết
định dũng cảm là gần như "bỏ chạy".
Trong hợp đồng mà Đinh La Thăng cho ký với
Venezuela vào ngày 29-6-2010 có một điều kiện rất "quái gở" là 6
tháng sau khi ký kết, phía Việt Nam phải bắt đầu "bonus" cho
Venezuela khoảng 1 USD trên một thùng dầu (không phải thùng dầu khai thác được
mà là thùng dầu trữ lượng theo dự đoán). Ngay trong 2 năm đầu, bất kể có dầu
hay không, phía Việt Nam vẫn phải nộp đủ cho Venezuela 584 triệu USD bằng tiền
mặt.
Trước ngày 12-5-2011, trong khi Liên doanh
chưa hoàn thành thủ tục đăng ký với cơ quan chức năng Venezuela, 300 triệu USD
tiền mặt đã được "bonus" cho đối tác; Đúng một năm sau, 142 triệu USD
khác cũng đã được thanh toán(12-5-2-12)[tổng cộng 442 triệu USD chưa kể hàng
trăm triệu đã đầu tư vào công tác thăm dò, khai thác].
Tháng 4-2013, PVN (đại diện trực tiếp là PVEP)
đứng trước lựa chọn khó khăn khi tới hạn nộp tiếp 142 triệu USD tiền mặt trong
khi lượng dầu ở mỏ Junin-2 hoàn toàn "không như dự đoán".
Hợp đồng mà Đinh La Thăng ký không chừa cho
Việt Nam cửa lùi. Cho dù không kiếm được thùng dầu nào đáng giá, 15 ngày sau
thời hạn "bonus", nếu không nộp đủ tiền, toàn bộ cổ phần của PVN
trong liên doanh sẽ tự động chuyển cho đối tác Venezuela. Việt Nam cũng sẽ
không được quyền thanh toán hoặc đền bù bất cứ đồng nào từ các khoản đã đóng
góp, vay vốn hay đầu tư ở Junin-2.
Những người gánh di sản của Đinh la Thăng đã
phải cứu 3000 tỷ (142 tiền bonus đóng lần thứ 3), thay vì ném tiếp sang Caracas
để nó chết chìm cùng các khoản đã đầu tư vào Junin-2.
Cùng với các tổn thất ở những dự án "hợp
tác quốc tế" khác như Peru-67; SK-305; SK-304, PVN đã ném xuống đại dương
không dưới 2,1 tỷ USD.
Tất nhiên, trách nhiệm không chỉ một mình Đinh
La Thăng. Nhưng nếu không xử lý ông Thăng thì bao nhiêu tuyên bố về chống tham
nhũng cũng trở nên sáo rỗng.
PS: Có nhiều người hỏi,
khi viết về Đinh La Thăng tôi có sợ không. Tôi trả lời: Sợ. Nhưng tôi có một
nỗi sợ lớn hơn, đó là, tôi sợ tương lai đất nước tôi rơi vào tay những kẻ tham
lam và bịp bợm.
........./.
