Nguyễn Hoàng Văn
Để lại bộ da: “Bao khổ ấy thôi cần chi nói nữa!”
****
*****
Ông Nguyễn Đình Bin, cựu Thứ trưởng Ngoại giao, vừa lên tiếng đề nghị hỏa táng thi hài Hồ Chí Minh theo đúng ước nguyện đã nêu rõ trong di chúc. Nhân việc này cũng nên bàn lại sự dày vò trên thân xác ông ta hơn nửa thế kỷ qua, kể từ khi bị ướp làm vật triển lãm chính trị.
Nếu cha ông ta dạy “Trâu chết để da, người ta chết để tiếng” thì lời này dành cho người bình thường. Cũng là con người nhưng một số nhà độc tài, và những nhân vật được chế độ độc tài chọn làm biểu tượng, lại có cái chết hoàn toàn khác: Ngoài tiếng tăm, họ còn để lại “bộ da”, như Vladimir Lenin, Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông, Kim Nhật Thành v.v…
Gọi thi hài là “bộ da” thì cũng có phần quá đáng nhưng cũng chẳng sai gì mấy bởi đó chỉ là những thi hài trống rỗng, chắp và bằng keo sáp, càng ngày càng phân hủy, mục ruỗng. Trưng bày các động vật đã chết, chúng ta có “thú nhồi bông”, đã khô còn ở đây, thi hài các lãnh tụ nêu trên cũng chỉ là một thứ “người nhồi bông”, có điều khác là phải giữ tươi, nhồi đầy bông gòn ướt sủng thuốc ướp xác.
Đó là những điều mà Lý Chí Thoả (Li Zhisui) – vốn là bác sĩ riêng của Mao – kể lại trong hồi ký The Private Life of Chairman Mao: The inside story of the man who make modern China (Đời tư của Chủ tịch Mao: Chuyện bên trong của người đàn ông đã tạo nên nước Trung Hoa hiện đại), Nhà xuất bản Random, năm 1994, ở chương đầu “Cái chết của Mao” (Death of Mao).
Mao trút hơi thở cuối cùng vào lúc 12 giờ 10 phút sáng ngày 9/9/1976 và ngay sau đó toán bác sĩ – y tá riêng của Mao được lệnh phải bảo quản thi hài trong vòng hai tuần để “cán bộ nhân dân mọi miền đến viếng”. Sau đó, sau buổi họp của 17 ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Uông Đông Hưng (Wang Dongxing) – người phụ trách an ninh cho Mao – đã kéo Lý Chí Thoả ra một góc riêng, thông báo: “Bộ Chính Trị đã quyết định, thi hài của chủ tịch phải được bảo tồn đời đời. Nhiệm vụ của anh là phải tìm cách thực hiện”.
Lý Chí Thoả kể:
“Tôi sững sờ. ‘Nhưng ngài đã bảo tôi chỉ bảo quản thi hài trong trong hai tuần thôi mà’ Tôi phản đối. ‘Tại sao lại gìn giữ thi thể vĩnh viễn. Năm 1956 Chủ tịch Mao đã trở thành người đầu tiên viết lời hứa là sẽ hoả táng sau khi chết. Tôi còn nhớ rõ ràng’. ‘Đó là quyết định của bộ chính trị. Chúng tôi chỉ mới vừa quyết định’. Uông Đông Hưng trả lời’.
“Không thể nào làm được’, Tôi phản đối, ‘Làm sao ngài có thể cảm nhận đuợc việc này’.
‘Thủ tướng Hoa (opaHoa QuồHoa Quốc Phong) và tôi đều ủng hộ giải pháp này, Uông trả lời.
‘Nhưng việc này không thể thực hiện được’, tôi cãi lại. Tôi nhớ lại chuyến đi Liên Xô cùng với Mao năm 1957, tôi có ghé thăm xác Lenin và Stalin. Tôi được cho biết là mũi và tai của Lenin cũng như cơ thịt của Stalin đều rã nát và phải làm giả bằng sáp. Kỹ thuật ướp xác của Liên Xô dĩ là tối tân hơn của Trung Quốc nhiều. Tôi không thể tưởng tượng ra cách để ướp xác của Mao.
“Anh phải quan tâm đến nỗi lòng của chúng tôi”, Uông Đông Hưng trả lời với đôi mắt nhấp nháy.
‘Vâng, dĩ nhiên’. Tôi đồng ý. ‘Nhưng khoa học Trung Quốc chưa tiến bộ đủ cho công tác này’.
‘Vì vậy nên chúng tôi sẽ tìm ra người để giúp anh. Bất cứ thứ gì anh cần, thiết bị, tiện nghi, bất cứ thứ gì, chỉ cần báo cho tôi biết’. Uông cam kết với tôi. ‘Trung ương bảo đảm rằng anh sẽ có mọi thứ cần thiết’.”
Thống chế lão thành Diệp Kiếm Anh đến nhập bọn. Diệp Kiếm Anh là một trong những đảng viên đầu tiên của đảng Cộng Sản Trung Hoa, một trong những người thành lập ra Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc và là một trong những ủy viên bộ chính trị tôi mến nhất.
Thống chế Diệp hỏi ý kiến tôi về việc lưu giữ xác Mao Chủ tịch. Tôi nhắc sự phản đối của mình. Sau một hồi im lặng, ông nói: ‘Bác sĩ Lý, trong tình thế này chúng ta không có chọn lựa nào khác là tuân thủ quyết định của Bộ Chính trị. Nhưng tại sao bác sĩ không tham vấn với Viện Thủ công và Mỹ nghệ để họ có thể làm tượng chủ tịch Mao bằng sáp? Nói họ làm giống như thật. Nếu cần thiết thì sau này chúng ta có thể dùng tượng sáp này để thay thế’.”
Tôi cảm thấy nhẹ nhõm. Ít ra cũng có Diệp Kiếm Anh, phó chủ tịch quân ủy trung tương, một trong những thành viên then chốt của Bộ Chính trị, không khăng khăng đòi phải làm chuyện không thể làm được.
Uông Đông Hưng đồng ý, nhưng dặn tội không được hé môi về chuyện này”.
Nhưng đầu tiên là nhiệm vụ giữ xác Mao Trạch Đông trong hai tuần và việc này khá đơn giản, chỉ cần bơm thuốc ướp xác vào cơ thể. Tác giả tường thuật:
“Khi tôi trở lại thì Trương Bình Trường (Zang Bingchang) và Hứa Tĩnh (Xu Jing) đã làm xong công việc bơm thuốc ướp. Tôi thông báo quyết định của Bộ Chính trị và họ sững sờ, ‘Không thể làm được. Chúng ta không biết phải làm sao’.
Tôi đồng ý nhưng nhấn mạnh: ‘Chúng ta phải tìm cách xoay xở thôi. Ai đó phải đến thư viện của Viện Hàn lâm Y học. Tìm vài cuốn sách về đề tài này’.
Hứa Tĩnh lập tức phóng đến thư viện y khoa và độ hơn một tiếng đồng hồ sau, cô gọi điện thoại báo: ‘Có phương pháp để bảo tồn xác trong thời gian lâu dài’, cô cho biết. ‘Sử dụng từ 12 đến 16 lít thuốc ướp tuỳ theo trọng lượng để bơm vào cơ thể trong khoảng thời gian từ 4 đến 8 tiếng đồng hồ sau khi chết. Cứ bơm cho đến khi nào đầu ngón tay và ngón chân thấm đầy thuốc ướp’.”
Tuy nhiên Hứa Tĩnh vẫn còn phân vân. Cô ta tìm thấy công thức này trên một tập san Tây phương nhưng không biết chắc là có hiệu nghiệm hay không. Cô đề nghị là hãy báo cáo cho Bộ Chính trị.
Tôi báo với Uông Đông Hưng. Ông ta đáp: ‘Các anh cứ việc thảo luận và tự quyết định lấy. Nhưng anh cần phải hỏi ý kiến Thủ tướng Hoa trước đã’.
Tôi tìm Hoa Quốc Phong và trình bày đề nghị của Hứa Tĩnh. Ông nghĩ một lát và nói: ‘Tôi không thể triệu tập Bộ Chính trị bậy giờ. Thậm chí chúng tôi họp thì cũng chẳng ích gì. Các thành viên Bộ Chính trị chẳng biết gì về các chuyện này. Tại sao các anh không tiến hành đi. Tôi không thể nghĩ ra cách nào khác cả!’
Sau đó toán này được bổ sung thêm hai chuyên viên họ Trần (Chen) và họ Mã (Ma), từ Viện hàn lâm y khoa và từ Bệnh viện Bắc kinh. Tác giả thuật:
“Chúng tôi đã bơm tất cả 22 lít thuốc ướp, nhiều hơn quy định của công thức trên đến 6 lít với hy vọng rằng sẽ chắc ăn. Việc này kéo dài lê thê và mãi đến 10 giờ sáng hôm sau mới xong.
Kết quả thật kinh khủng. Mặt của Mao phù lên. Trông giống như trái banh vậy, còn cổ của ông ta thì to bằng cái đầu. Nước da ông ta bóng nhẫy khi thuốc ướp bắt đầu rò rỉ ra khắp lỗ chân lông, trong giống như đang chảy mồ hôi. Hai tai ông ta cũng sưng vù lên, dựng đứng thành một góc 90 độ so với cái đầu. Thi hài này trông thật là quái dị.
Nhân viên cận vệ và phục dịch ai nấy cũng kinh hoảng. Trương Ngọc Phượng (Zhang Yufeng – thư ký riêng và là tình nhân của Mao) la lên: “Các người đã làm gì để chủ tịch nhìn kinh khủng như thế này. Các người nghĩ rằng trung ương sẽ cho phép các người làm những chuyện như thế này à?”
Hứa Tĩnh thì vẫn giữ bình tĩnh nhưng tôi cảm thấy lo lắng cho Trương. Mặt mày tái mét, anh ta trở nên bồn chồn. Tôi cố trấn an anh ta: ‘Đừng lo. Chúng ta sẽ nghĩ ra cách nào đó để giải quyết’.
Bằng cách nào đó chúng tôi phải khôi phục nhân dạng của Mao nhưng không có cách nào để lấy thuốc ướp ra ngoài. Tôi nói, thân thể ông ta phù lên thì cũng được vì có quần áo che lại. Nhưng chúng ta phải sửa mặt và cổ của ông ta lại.
Trương đề nghị: ‘Có lẽ nếu chúng ta xoa bóp thì chúng ta sẽ đẩy thuốc ướp trở lại thân thể’. Cả toán dùng khăn tay và những nùi bông gòn để xoa bóp, bắt đầu từ mặt của Mao trước, cố xoa bóp để ép thuốc ướp chạy về cơ thể. Khi Trần xoa bóp quá mạnh, một mảng da trên má phải của Mao bị rách, tuột ra ngoài. Trần run lẩy bẩy vì sợ. Nhưng Mã trấn an: ‘Chúng ta có thể trang điểm. Anh ta dùng một nùi bông để quẹt vaseline và một thứ nước màu rồi thấm lên chỗ da rách. Việc trang điểm này thật hiệu quả và không ai có thể nhận ra vết rách nữa.
Bốn người này miệt mài làm việc đến ba giờ chiều. Cuối cùng, mặt Mao bình thường trở lại. Hai tai không còn dựng đứng nữa. Chỉ cần cổ còn phù lên nhưng các nhân viên bảo vệ và phục vụ cho rằng như vậy là đỡ lắm rồi. Nhưng khi mặc quần áo cho thi hài của Mao thì không ai tài nào cài nút được vì ngực ông ta phồng lên to quá. Thế là phải cắt dọc ở phần sống lưng mới có thể cài được, cả quần của ông ta cũng được mặt theo cách này mới có thể vừa với thân hình mới”. [Trang 17 – 21]
Sau đó thì toán này “dồi phấn thoa son” để khuôn mặt Mao tươi tắn hơn trước khi chuyển đến Đại sảnh đường Nhân dân. Tại đây thi hài với cái áo rách và quần rách để che chở thân thể bị phù nề và khuôn mặt đầy son phấn của Mao đuợc trưng bày trong một tuần cho đảng viên và cán bộ đến viếng. Tác giả viết:
“Tôi tổ chức một toán đặc biệt để bảo quản xác Mao, tập trung trên 20 chuyên viên hàng đầu trong lĩnh vực giải phẫu học, cận lâm sàng, hoá hữu cơ từ các trường đại học trên mọi miền đất nước.
Chúng tôi điều tra các phương pháp cổ xưa của Trung Quốc. Những khám phá của giới khảo cổ học mới đây cho thấy nhiều xác vẫn còn gần như nguyên vẹn sau khi chôn dưới đất nhiều trăm năm. Nhưng chúng tôi nhanh chóng kết luận rằng cách này không thể áp dụng cho xác Mao. Chôn sâu dưới đất, các thi hài này không bao giờ tiếp xúc với dưỡng khí. Chúng được bao phủ một loại nhựa cây và ngâm trong một loại chất lỏng mà các nhà khoa học cho là thủy ngân. Tuy nhiên khi khai quật lên thì chẳng bao lâu sau đã tan rã ngay sau khi tiếp xúc với không khí.
Chúng tôi muốn học hỏi cách bảo quản xác Lenin của Liên Xô, nhưng quan hệ giữa hai nước quá tệ hại nên vấn đề gởi chuyên viên qua Liên Xô học kỹ thuật ướp xác không được nêu ra. Thay vì đó, chúng tôi gởi hai chuyên viên qua Hà Nội để nghiên cứu cách bảo quản xác Hồ Chí Minh. Chuyến đi là một thất bại. Không ai ở Việt Nam sẵn lòng giải thích quy trình này và hai chuyên viên này cũng không được phép tận mắt xem xác Hồ. Họ được báo tin mật rằng lỗ mũi Hồ đã rớt ra và bộ râu Hồ đã rụng hết rồi.
Hai nhà nghiên cứu khác được gởi đến Viện bảo tàng Madame Tussaud’s Wax Museum tại Anh để học hỏi cách làm tượng sáp. Họ kết luận rằng trong kỹ thuật này thì, ít ra, Trung Quốc đã tiến xa hơn nước Anh. Thật là kinh ngạc, tượng sáp Mao do Viện Thủ công và Mỹ nghệ thực hiện trông giống y như là thật. Các bức tượng của Madame Tussaud’s chỉ đơn thuần là đồ bằng sáp.
Cuối cùng, từ các bài viết trên các tập san khoa học, chúng tôi kết luận rằng cách duy nhất là cải thiện lại phương pháp chúng tôi đang làm. Chúng tôi muốn để yên bộ óc của Mao -- vì không muốn cưa sọ ra – nhưng phải lấy sạch các cơ quan nội tạng như tim, gan, phổi, ruột, thận lá lách v.v… Toàn bộ được bảo quản trong có lọ thuốc ướp để đề phòng trường hợp điều tra cái chết của Mao. Phần trống để lại sau khi các bộ phận này lấy đi được độn vào bằng bông vải tẩm thuốc ướp. Một đường ống được gắn vào cổ Mao để toán bảo quản có thể bơm thuốc ướp sau những thời gian định kỳ. Quan tài thủy tinh để xác Mao được bơm đầy khí trơ Helium.
Công việc bảo quản lâu dài xác Mao thực hiện ngay sau giai đoạn tang lễ chính thức và phải tiến hành trong tình trạng tối mật. ‘Hầm ngầm 19.5’ là nơi làm việc của chúng tôi.
‘Hầm ngầm 19.5’ xuất phát từ cuộc xung đột biên giới Xô – Trung trên đảo Châu Báu (Zhenbao) ở cực bắc Hắc Long Giang. Sự thù nghịch xuất phát từ ngày 2.3.1969 và Mao bắt đầu tin rằng Liên Xô là mối đe doạ chính đối với Trung Quốc chứ không phải là Mỹ. Niềm tin này khiến ông ta sau đó có hành động hoà hoãn với Mỹ nhưng trong lúc này khắp nơi tại Trung Quốc xuất hiện khẩu hiệu ‘Đào hầm sâu, tích trữ lúa gạo, không nuôi tham vọng bá quyền’, thể hiện rằng Trung Quốc mến chuộng hoà bình cho dù nông thôn đang chuẩn bị chiến tranh. Tại thành phố, thị dân được huy động để đào hầm đề phòng Liên Xô tấn công. Lòng đất Bắc Kinh xuất hiện chằng chịt hệ thống hầm ngầm mà theo lời khoa trương là đủ sức chứa toàn bộ dân chúng thủ đô” [trang 22 – 23].
Quá nửa đêm 17/9/1976 thi hài Mao được chuyển khỏi Đại sảnh đường Nhân dân để chuyển đến hầm ngầm dành riêng cho giới lãnh đạo đảng thuộc “Dự án 19.5”, có Hoa Quốc Phong và Uông Đông Hương tháp tùng.
Xác Mao được giữ trong hầm bí mật này suốt một năm trời để thực hiện các quy trình tẩy rửa, vô trùng, lắp đặt các thiết bị bơm hút thuốc ướp và trang điểm.
Đến tháng 9 năm 1977, khi Đền tưởng niệm Mao hoàn tất tại Công trường Thiên An Môn, thi hài Mao được chuyển đến đây để trưng bày.
Ngày nay, khi đến đây để “viếng” Mao, có mấy ai nghĩ đến những cực hình mà thân xác Mao đã và đang gánh chịu?
Và Hồ Chí Minh
Trước khi nói về việc ướp xác Hồ Chí Minh thì cũng mượn lời bác sĩ riêng của Mao, khi nói về nhân vật này. Lý Chí Thoả kể lại buổi tối trong ngày Lễ Quốc tế Lao Động 1955:
“Khi những tràng pháo hoa còn tỏa sáng trên bầu trời, Thủ tướng Chu Ân Lai bước tới gọi Mao đến chụp ảnh với các quan khách nước ngoài. Nhà lãnh đạo Việt Nam Hồ Chí Minh, lúc đó 65 tuổi, cũng có mặt trong số quan khách đó. Hồ ăn mặc như một ông nông dân, chân mang dép râu. Hồ sống phần lớn cuộc đời trưởng thành của mình ở Trung Quốc và cận vệ người Trung Quốc của ông ta kể tôi nghe rằng nhà lãnh đạo Việt Nam này thích mọi thứ ở Trung Quốc, từ đồ ăn, quần áo, nhà ở cho đến phương tiện di chuyển”. [trang 92].
Chi tiết này trùng hợp với thông tin cho thấy Hồ Chí Minh là kẻ vọng ngoại, rất mê Trung Quốc, thích gái Trung Quốc, cả khi sắp chết vẫn đòi nghe một bài dân ca Trung Quốc.
Số Xuân Canh Dần của báo Quân đội Nhân Dân ra ngày 25/1/2010, có bài viết “Ba lần Bác cười trước lúc đi xa”, được Nguyễn Hoà “biên dịch” theo bài viết của Vương Tinh Minh, y tá trưởng Bệnh viện Bắc Kinh, thành viên Tổ bác sĩ Trung Quốc được Chu Ân Lai cử sang Việt Nam chữa bệnh cho họ Hồ vào tháng 8 năm 1969.
Sau đây là lời của Vương Tinh Minh qua ngòi bút của Nguyễn Hoà:
“Ngày 31-8-1969, bệnh tình của Bác đột nhiên tăng lên. Hôn mê không tỉnh. Các chuyên gia bình tĩnh, kịp thời đưa ra biện pháp cấp cứu phù hợp. Bác sĩ Hồ Húc Đông xuyên kim vào tim Bác để bơm thuốc trợ lực tim. Thành công rồi! Chủ tịch Hồ Chí Minh từ từ tỉnh lại, Bác mở mắt ra, nhìn khắp một lượt các y, bác sĩ trong phòng. Mọi người cảm động không nói nên lời. Tổ trưởng Trương Hiếu lại gần bên Bác, khẽ gọi: "Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh, Người thấy trong mình hiện giờ thế nào? Còn chỗ nào chưa thấy thoải mái?". Bác khẽ lắc đầu, một lúc sau Bác ra hiệu muốn ăn một chút. Chiều hôm đó sức khỏe của Bác đã có chuyển biến tốt lên một chút, Bác nói muốn nghe một câu hát Trung Quốc. Các đồng chí đề nghị tôi hát. Tôi nói thật là hát cũng không tốt lắm, nhưng để vui lòng Bác, vì tình hữu nghị Trung-Việt, tôi đã hát một bài hát mà nhiều người thuộc và hát được, bài hát có nội dung chính là ra khơi xa phải vững tay chèo. Bác nghe xong rất vui, Bác nở nụ cười hiền từ. Bác nắm nhẹ tay tôi, tặng tôi một bông hoa biểu thị cảm ơn. Đó là lần thứ ba tôi thấy Bác cười. Và đó cũng là nụ cười cuối cùng của Người. Sáng ngày 2-9-1969, trái tim Chủ tịch Hồ Chí Minh ngừng đập. Người đã vĩnh viễn đi xa”.
Mê Trung Quốc là vậy nhưng khi qua đời ông ta được ướp theo trường phái Liên Xô vì lúc đó Mao còn sống và Trung Quốc vẫn chưa biết gì về ướp xác. Để hiểu cái sự bị hành hạ của ông ta sau khi chết thì cần tìm hiểu “trường phái ướp xác” này, qua sự dày vò thân xác Lenin.
Trường phái Nga
Lenin mất ngày 21/1/1924 và đầu tiên thi hài được bảo quản tạm thời cho lễ quốc tang. Giáo sư Abricosov được giao phó trọng trách này và ông sử dụng kỹ thuật bảo quản tạm thời bằng cách tiêm vào động mạch chủ 6 lít cồn pha thuốc ướp xác (formaldehyde) và glycerol. Rượu cồn, glycerol ngăn chặn hiện tượng mất nước trong cơ thể, còn thuốc ướp xác thì có tác dụng diệt vi khuẩn.
Đây là một giai đoạn sóng gió và giới lãnh đạo sợ rằng việc mất mát hình ảnh lãnh tụ sẽ khiến chế độ lung lay. Khi chứng kiến đến 750.000 người không ngại giá băng để chờ viếng thi hài, họ quyết định bảo quản nó đời đời, vừa giữ lại một biểu tượng chính trị, vừa để chứng minh cho khả năng của khoa học Nga.
Gần 5 tuần sau, khi thi hài đã có dấu hiệu phân hủy, ngày 13/3/1924, Stalin và Bộ Chính trị quyết định "bảo quản thi hài bằng nhiệt độ thấp" khiến các khoa học gia Nga bối rối, phải tự mày mò như là toán “khoa học gia ướp xác” của Mao nói trên.
Lúc đó Stalin đồng ý với “đề án” của Vorobiev: Mổ thi hài, lấy hết cơ quan nội tạng rồi rửa sạch lồng ngực bằng nước cất và cồn. Sau đó phủ lên mặt mày và toàn bộ làn da khăn tẩm thuốc ướp xác. “Công đoạn” này kéo dài 4 tháng.
Để hiệu quả hơn, các chuyên viên này đã xin phép Stalin để dùng dao mổ “khía” lên bụng, vai, chân, lưng và lòng bàn tay của thi hài lãnh tụ để thuốc ướp thấm và ngấm toàn bộ thi thể. Việc này cũng giống như các bà nội trợ “khía” vào lưng con cá hay tảng thịt để các loại gia vị dễ thẩm vào sớ thịt. Hàng năm, Lăng Lênin đóng cửa một tháng rưỡi để ngâm thi hài trong dung dịch này cho thấm tận từng tế bào.
Phần Stalin thì khi qua đời năm 1953 cũng để lại ý nguyện ướp xác, để thi hài cạnh xác ướp Lenin. Tuy nhiên đến năm 1956, sau khi Đại hội đảng CS Liên Xô lần thứ 20 lên án tệ sùng bái cá nhân, Stalin bị hạ bệ và thi hài bị mang ra khỏi lăng, mang đi chôn tại nơi khác.
Sau này thi hài của Lenin cũng bị mang ra bàn cãi đủ nơi: Trên báo chí, trong quốc hội, và trong chính phủ. Từ năm 2001 đã có nhóm một số nghị sĩ quốc hội liên bang Nga nêu ý kiến cần đặt ra vấn đề đưa xác ướp Lenin ra khỏi Hồng trường với ba lý do:
Thứ nhất, về chính trị, Lenin đã giải thích, vận dụng tùy tiện chủ nghĩa Marx để dựng lên một chế độ độc tài tệ hại, gây vô vàn tổn thất về sinh mạng, của cải của nhân dân.
Thứ hai, về mặt bảo tồn, giáo sư sinh vật học Boris Zbarsky đã trình báo trước quốc hội Nga rằng sau gần 70 năm ướp xác bằng hóa chất chủ yếu bằng chất formol, thi hài đã bỏ ra ngoài toàn bộ các cơ quan nội tạng này chỉ còn chưa đến 10% cơ thể của Lenin. Tế bào da cũng đã hư hỏng gần hết, mắt đã rửa nát chỉ thay bằng mắt nhân tạo, môi đã rời ra, râu rụng, môi được khâu vào hai má và dán râu giả.
Thứ ba, trên khía cạnh kinh tế thì dù xác ướp này có thu hút một số khách du lịch quốc tế nhưng “thu không đủ bù chi” và ngày càng thưa thớt dần vì thông tin “thi hài may vá”. Trong khi đó thì chi phí bảo quản và bảo vệ xác ướp đang trở thành gánh nặng cho ngân sách.
Chúng ta không biết Hồ Chí Minh đã trải qua “công nghệ ướp” một cách cụ thể như thế nào, tuy nhiên chuyên viên Pavel Fomenko từng ướp Kim Nhật Thành đã kể lại chuyện này:
"Thông thường ba đến sáu chuyên viên tham gia những ca ướp xác. Những ca đặc biệt thì số lượng chuyên gia có thể lên tới bảy. Đầu tiên, tất cả nội tạng được lấy ra, tĩnh mạch bị hủy bỏ và máu được lấy ra khỏi các mô của cơ thể. Thi hài được đặt trong một bồn thủy tinh chứa đầy dung dịch ướp, sau đó đóng lại và được phủ một tấm vải trắng. Các điều kiện chính xác về nhiệt độ và độ ẩm được duy trì trong phòng chứa thi hài”.
Sau 6 tháng ngâm như vậy thì thuốc ướp mới thấm đầy các tế bào của cơ thể nhưng sau một thời gian thì các hoá chất này cũng bị biến chất. Do đó mỗi năm phải đóng cửa lăng để đưa sang Nga “đại tu”, tức phải bỏ ngâm thi hài trong bể chứa đến hơn bốn tuần.
Để duy trì xác ướp trong tình trạng hoàn hảo nhất thì phải gắn nhiều thiết bị và máy móc để kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ. Vì thuốc ướp rất dễ bay hơi nên thi hài sẽ dễ mất “nước” và do đó teo lại, việc này đẻ ra nhu cầu duy trì môi trường với độ ẩm xung quanh. Thế nhưng độ ẩm cao lại tạo điều kiện cho sự phát triển của nấm, mốc và bào tử, lại dễ làm phân hủy thi hài. Vì vậy phải theo dõi sát sao cả môi trường bên trong lẫn bên ngoài tử thi.
Theo thông tin thì thi hài Hồ Chí Minh được bảo quản ở nhiệt độ rất thấp, từ âm 12 độ C đến 18 độ C dưới không. Nhóm chuyên gia người Nga làm việc từ năm 1969 đến năm 1975 mới hoàn tất.
Hàng năm, vào khoảng tháng 10, tháng 11, thì lăng đóng cửa để đưa xác sang Nga “đại tu” chủ yếu là ngâm chìm xác chết trong dung dịch hoá chất có Glycerin và Potassium Acetate trong 30 ngày, để làm căng phồng lên, nở trương ra cơ thể do thời gian và thời tiết làm mất nước (Dehydrate). Việc mất nước làm cho da nhăn nheo, tròng mắt xẹp xuống, mí mắt teo rút, cơ bắp teo nhỏ lại.
Sau 30 ngày ngâm trong dung dịch, thi thể được tẩy rửa cho sạch, khâu vá, dán dính lại, thay thế những chỗ bị hủy hoại bằng sáp và chất dẻo plastic. Kỹ thuật trang điểm, phấn son được xử dụng tối đa. Râu, tóc, lông được dùng keo hoá học gắn dính lại.
Tuy nhiên sự hành hạ không chỉ đóng khung trong phòng thí nghiệm.
Tháng 8 năm 2005, báo Lao Động đăng bài của Nguyễn Hồng Chanh, “Chuyện kể về 6 lần di chuyển thi hài Bác”, cho biết, kể từ khi chết vào năm 1969 đến khi được đưa về lăng tại Hà Nội vào ngày 18/7/1975, thi hài của Hồ CHí Minh đã lâm cảnh không yên, bị chuyển đi chuyển lại đến 6 lần.
Đầu tiên, sau giai đoạn tang lễ, xác Hồ Chí Minh được đưa đến mật khu K84 tại núi Đá Chông, thuộc tỉnh Sơn Tây.
Tháng 5/1957, trong lần về thăm tỉnh Sơn Tây dự một buổi diễn tập của Sư đoàn 308 trên sông Đà. Khi quan sát thế đất, thế nước vùng Đá Chông, Hồ Chí Minh đã nhắm nơi này làm căn cứ bí mật cho Trung ương phòng khi “có biến”: Nếu bị tấn công thì từ đây có thể nhanh chóng ngược sông Đà lên Tây Bắc lập chiến khu.
Từ đó Đá Chông được củng cố bằng một hệ thống hầm trú ẩn, bảo đảm an toàn cho Trung ương.
Sau khi Hồ Chí Minh qua đời, xác được chuyển về đây để “bảo đảm bí mật tuyệt đối” cho việc “làm thuốc”. Chỉ 11 tháng sau đó thì Biệt kích Mỹ đổ bộ xuống Sơn Tây để giải cứu tù binh nhưng bất thành vì, một cách tình cờ, tù binh Mỹ đã được chuyển trại để tránh lụt và vụ tập kích táo bạo này đã khiến giới lãnh đạo rúng động. Họ lo sợ, chuyển thi hài về Hà Nội.
Nhưng vừa chuyển về Hà Nội được tám tháng thì bị trận lũ lịch sử năm 1971. Thế là thi hài ông ta phải “chạy” tiếp lên Đá Chông.
Năm 1972, Mỹ oanh tạc miền bắc và vì Sơn Tây nằm trên đường bay từ căn cứ Utapao ở Thái Lan đến Hà Nội nên giới lãnh đạo sợ rằng Mỹ sẽ nổi hứng bất tử, thả bom xuống đây, lại lo lắng đưa thi hài về một địa điểm mật khác, không dám đưa về Hà Nội.
Sau đó, chờ khi ký xong hiệp định Paris 1973 thì họ mới đưa thi hài Hồ trở lại Đá Chông, đến năm 1975 mới về lại Hà Nội.
Thi hài Hồ Chí Minh phải di chuyển cả đi về như vậy 6 lần, mà mỗi lần là “một quá trình gian khổ”. Thí dụ lần đầu tiên, từ Hà Nội lên Đá Chông:
“Bộ Chính trị quyết định di chuyển thi hài Bác từ 75A lên K84 bằng phương tiện đường bộ, bởi vì nếu đi trực thăng có nhanh và an toàn hơn, nhưng không thể tránh được run xốc lớn; đường thuỷ ít run xốc, nhưng lại kéo dài thời gian, ảnh hưởng đến quy trình làm thuốc.
Để thực hiện phương án đường bộ thì vấn đề đặt ra là phải chống run xốc mà muốn chống run xốc cần khắc phục hai yếu tố: Xe và đường. Thế là chiếc xe tải Zin 157 đã được Công binh cải tiến bảo đảm các yêu cầu về kỹ thuật cho việc di chuyển thi hài Người. Công tác bảo vệ, tập luyện cũng được tiến hành ngay để tránh những sai sót, dù rất nhỏ có thể xảy ra khi bước vào cuộc di chuyển chính thức. Từng động tác như khiêng linh cữu lên, xuống xe, khiêng bể thuỷ tinh, chuyển bình hoá chất… đều tập đi, tập lại nhiều lần trong điều kiện phải tuyệt đối giữ bí mật”.
Hay vụ chạy lụt ngày 19/8/1971:
“Cuộc di chuyển lần này diễn ra vào ban ngày nên các xe đều cắm cờ hoả tốc, được quyền đi vào tất cả các đường cấm. Vì nhiều đoạn đường ngập nước nên trong đội hình hành quân có thêm chiếc xe Páp-loại xe đặc chủng của Công binh vừa chạy trên bộ, vừa có thể chạy dưới nước, trong mọi địa hình, thời tiết. Khi đến địa phận khu căn cứ thì một khó khăn khác xảy ra là đường ngập nước xe Zin không thể vào được, nên Ban chỉ huy Đoàn quyết định chuyển thi hài Bác từ xe Zin sang xe hồng thập tự rồi chuyển toàn bộ xe hồng thập tự lên xe Páp.
Nhưng việc đưa được xe hồng thập lên xe Páp là vấn đề rất khó khăn. Chiếc xe hồng thập tự phải bò trên hai thanh ray sắt (bắc làm cầu) rồi nhích dần vào được thùng xe Páp trong sự hồi hộp, lo lắng của mọi người. Khi chiếc xe Páp dừng lại trước ngôi nhà kính thì việc đưa chiếc xe hồng thập tự xuống dốc 30 độ còn khó khăn hơn cả lúc lên. Công việc diễn ra hết sức căng thẳng vì trong xe hồng thập tự là thi hài Bác mà chỉ một sơ xuất nhỏ thì hậu quả xảy ra sẽ không sao lường hết được. Sau những giây phút im lặng, mọi người đều thở phào nhẹ nhõm với công việc đã được hoàn thành xuất sắc”.
Như vậy, từ đầu Hồ Chí Minh không có cái “may mắn” nằm một chỗ như Lenin hay Kim Nhật Thành mà phải chạy vòng vòng với áp lực đe doạ của biệt kích Mỹ, của B-52, của nước lụt trong khi đường sá miền Bắc lúc ấy rất xấu. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến quy trình “làm thuốc” mà còn gây ra những tác động cơ học, do đó không ít thì nhiều da thịt ông ta chắc chắn đã bị những tác động nào đó để làm tăng nguy cơ phân hủy sau này.
Như đã nói ở trên, sau 70 năm ướp xác thì thi hài của Lenin phần chính là nhân tạo, chỉ còn 10 phần trăm mới thực là “Lenin”. Tính đến nay thì thi hài của Hồ đã ướp hơn nửa thế kỷ, qua bao nhiêu chặng đường gian khổ như vậy, cái xác ướp triển lãm ở Ba Đình còn lại được bao nhiêu phần trăm mới “thực là Hồ Chí Minh”? Cần nhớ là năm 1976, chỉ sau 7 năm, tin mật của Trung Quốc, nghĩa là tin tình báo, cho thấy râu đã rụng và mũi cũng đã… rụng theo.
Như vậy thì, trừ những kẻ cuồng tín và mê muội, khi nghĩ đến cái xác ướp trong quan tài lạnh lẽo đó, người có trí óc bình thường nào cũng phải nổi lên cái cảm giác rờn rợn, thấy ghê và thấy thương hại hơn là tôn thờ và ngưỡng mộ.
Và nếu Hồ Chí Minh thực sự đi “gặp cụ Mác, cụ Lê” như đã viết trong di chúc, có lẽ riêng với “cụ Lê” ông ta có nhiều chuyện để nói, để đồng cảm với nhau hơn. Đó là nỗi khổ của việc bị ướp xác và, biết đâu, Hồ Chí Minh sẽ bùi ngùi nói với Lenin bằng thơ Tố Hữu:
Bao khổ ấy thôi cần chi nói nữa
Bạn đời ơi, ta đã hiểu nhau rồi…”
...................
