Giáo sư
HỒ NGỌC ĐẠI và những chuyện "khác người"
http://vnca.cand.com.vn/Tu-lieu-van-hoa/Giao-su-Ho-Ngoc-Dai-va-nhung-chuyen-khac-nguoi-397528/
***********
Mỗi lần
người ta bàn cãi đến chuyện phải đổi mới giáo dục, cải cách giáo dục hay những
chuyện tương tự, tôi lại nghĩ đến GS Hồ Ngọc Đại. Ông là người đã mở ra một lối
giáo dục mới rất "khác người".
Khi ông
lập ra Trường Thực nghiệm, có nhiều ý kiến ủng hộ nhưng cũng có nhiều ý kiến
phản đối. Người ủng hộ coi đó là cách giáo dục hiện đại, nhưng những người phản
đối lại nói rằng con người, nhất là các em nhỏ có phải là "đồ vật"
đâu mà mang ra "thực nghiệm".
Tôi hỏi
ông rằng phương pháp mà ông dạy học trò ở Trường Thực nghiệm, ông có dạy con
mình không? Ông bảo "tất nhiên"!
"Tôi
không khen, không chê, không phạt con bao giờ. Tôi dạy con là dạy theo cái tự
nhiên của nó, tạo mọi điều kiện để cái tự nhiên của con mình phải là cái tự
nhiên. Cái quan trọng nhất mà tôi dạy con không phải học để kiếm tiền, để làm
ông này bà nọ mà để làm một con người lương thiện" - GS Hồ Ngọc Đại bảo
tôi.
 |
| GS Hồ Ngọc Đại |
Tôi
chợt nhớ lời dạy của Khổng Tử "Nhân chi sơ, tính bản thiện". theo lời
Khổng Tử, con người khi sinh ra vốn bản tính lương thiện chăng? Hay nói cách
khác, bản tính tự nhiên của con người là lương thiện? Và GS Hồ Ngọc Đại muốn để
cái bản tính lương thiện này phát triển tự nhiên? Dạy con theo cách "khác
người" của ông là tuyệt đối tuân theo bản tính tự nhiên tự có trong con
người?!
Nghĩa
là ông không hề áp đặt mà tuân thủ bản tính tự nhiên của con người, từ đó hướng
cho con em mình phát triển đúng với các quy luật tự nhiên, khách quan chứ không
hề theo sự chủ quan, mong muốn (dù là những mong muốn tốt đẹp nhất) của những
bậc làm cha, làm mẹ. Cái "khác người" của ông về dạy con nếu hiểu
thấu đáo, xem ra cũng mới mẻ và có lý đấy chứ!
Tôi đến
thăm ông tại trụ sở của Trung tâm Công nghệ giáo dục do ông làm Giám đốc. Dù
nghe tiếng ông đã lâu, cũng nghe nhiều đến phương pháp dạy học của ông, điều mà
nhiều người cho là rất hay, cũng có người cho là "ảo tưởng". Tôi
biết, Trường Thực nghiệm Giảng Võ và các phương pháp dạy học trò ở đó phần
nhiều là từ ông. Ông được coi là "Cha đẻ" của "Công nghệ giáo
dục". Trường Thực nghiệm Giảng Võ đã có những học sinh mà sau này trở nên
nổi tiếng như GS Ngô Bảo Châu. Chẳng thế mà báo chí có lúc loan tin người ta
chen nhau nộp đơn vào đây cho con học đến mức xô đổ cả cổng trường!
GS Hồ
Ngọc Đại có một người con trai duy nhất tên là Hồ Thanh Bình, sinh năm 1973.
Thanh Bình học luật ở Nga, rồi làm thạc sỹ, giờ đang làm tiến sỹ. Bình học giỏi
nên khi tốt nghiệp đã có ba nơi xin về làm việc, nhưng Hồ Thanh Bình đã chọn
Viện Khoa học Giáo dục và bây giờ Thanh Bình đang là Trưởng phòng.
Trò
chuyện với tôi qua điện thoại, Hồ Thanh Bình kể rằng: "Hồi nhỏ, vào các
ngày chủ nhật bố cháu thường dẫn cháu vào vườn bách thú hay công viên chơi,
cháu rất thích, được tự do chạy nhảy, thăm thú trong đó, nơi mà trong trí tưởng
tượng của tuổi thơ là cả một thế giới muôn màu muôn vẻ… Bố mẹ cháu luôn tôn
trọng cháu, không hề áp đặt điều gì, chỉ khuyên cháu lớn lên cố gắng làm một
con người lương thiện …".
GS Hồ
Ngọc Đại kể, có lần vợ ông (bà Lê Tuyết Hồng, con gái thứ ba của cố Tổng Bí thư
Lê Duẩn) bảo ông: "Nhà mình chỉ có một đứa con mà anh chẳng chịu kèm cặp
gì nó cả …". Ông bảo vợ: "Tôi lo cho cả triệu học sinh chứ đâu chỉ
riêng mình nó...", thế là bà giận ông tới mấy ngày.
 |
| Em Hồ Hằng Nga, học sinh lớp 4C, cháu gái của GS Hồ Ngọc Đại. |
********
Khi tôi
hỏi ông dạy con ở nhà và dạy học trò ở trường khác nhau chỗ nào? Ông bảo:
"Tôi không dạy con cái gì ở nhà cả, con tôi đến Trường Thực nghiệm học như
các trẻ em khác. Học sinh ở Trường Thực nghiệm học như thế nào thì con tôi học
như vậy".
Năm
1978, ông thành lập Trường Thực nghiệm. Ông nói, theo phương pháp giáo dục của
ông trẻ em chỉ học một năm thôi là đọc thông viết thạo. Thấy tôi có vẻ chưa
hiểu lắm, ông giải thích rằng "công nghệ giáo dục" của ông ví như
người công nhân làm việc trong nhà máy, làm việc trên dây chuyền sản xuất liên
tục, có thể kiểm soát được sản phẩm từ đầu đến cuối… Học sinh học ở đây là tự
học hết, giáo viên chỉ hướng dẫn quá trình tự học, hướng dẫn học sinh tự làm
lấy bài vở… thầy không gân cổ lên giảng, học sinh không phải cố hết sức mình...
Khi tôi đưa các bài toán về đại số vốn được dạy cho sinh viên đại học xuống dạy
cho học sinh lớp 1, người ta bảo tôi muốn làm cho trẻ em loạn trí à? Thế mà trẻ
em lớp 1 học được đấy!" - Ông hào hứng bảo tôi.
Trước
đây, tôi nghĩ, có lẽ ông là con rể của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn nên người ta nể
ông, nếu không, phương pháp thực nghiệm, công nghệ giáo dục của ông khó mà tồn
tại. Hóa ra tôi đã nhầm, càng ngày, công nghệ giáo dục mà ông khởi xướng càng
trở nên cần thiết cho công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay.
GS Hồ
Ngọc Đại sinh ở Quảng Trị nhưng quê gốc của ông là xứ Nghệ. Ông nội ông từng
làm quan văn dưới thời nhà Nguyễn; bố ông là cụ Hồ Thâm theo cụ Phan Bội Châu
chống Pháp, sau đó đi theo Cách mạng. Nhà ông khi xưa giàu có, nuôi nhiều cán
bộ trong thời kỳ còn phải hoạt động bí mật. Năm 1968, ông sang học đại học ở
Liên Xô (cũ) ngành tâm lý học.
Năm
1976, ông hoàn thành luận án Tiến sỹ khoa học "Những vấn đề tâm lý trong
dạy toán hiện đại". Ông kể: "Khi tôi bảo vệ luận án Tiến sỹ trước các
Viện sỹ của Viện Hàn lâm, tôi có nói "Phương pháp giáo dục của tôi có thể
trao tận tay cho từng giáo viên". Sau này bà giáo hướng dẫn luận án bảo
tôi: "Các Viện sỹ ở đây cũng chưa ai dám nói những câu như thế đâu, anh thật
to gan…".
GS Hồ
Ngọc Đại quả là "to gan" khi ông dám "Đánh cược với nền giáo dục
truyền thống hiện tại". Ông cho rằng "Giáo dục không thần bí hóa bằng
những lời hô hào sáng tạo suông. Học không phải để làm quan, để làm giàu mà để
làm một con người bình thường… Học để làm người sống bình thường cao hơn học để
làm quan… và đó là điều vĩ đại".
GS Hồ
Ngọc Đại đã có nhiều câu nói nổi tiếng, nhiều phát ngôn "gây sốc"
trên báo chí như: "Trẻ em là cứu tinh của dân tộc…"; "Dạy sai có
thể khiến cả một dân tộc sai lầm"; "Tôi chịu thua tất cả chỉ để được
công nghệ giáo dục …".
Tuy ông
đã ở ngưỡng cửa của tuổi 80, nhưng vẫn tràn đầy nhiệt huyết với công nghệ giáo
dục, với sự nghiệp "trồng người" đang biến đổi từng ngày trên đất
nước ta.
Ông kể
rằng, hồi còn nhỏ con trai ông đã chia cả cân đường mà bố mẹ dành dụm được cả
tháng cho trẻ em hàng xóm. Khi lớn lên cũng vậy, có gì cũng mang đi chia cho
các bạn. Vợ ông đi nước ngoài về mua cho con một cái áo 500 đô la Mỹ, làm qùa
cho con trai. "Nó thích lắm, nhưng khi các bạn đến chơi xin mặc thử, thằng
bé đã vui vẻ cho cậu bạn chiếc áo ấy, khi thấy bạn mặc vừa hơn mình. Nhà tôi
xót lắm nhưng không dám nói gì, còn tôi, tôi mừng thầm vì biết con trai mình đã
thực sự là người hảo tâm, lương thiện như những gì mà mình mong đợi" - ông
vui vẻ kể.
[...]
DƯƠNG
KỲ ANH
......./.
