Đôi
dép Nhật và cách làm chính sách
http://plo.vn/ho-so-phong-su/doi-dep-nhat-va-cach-lam-chinh-sach-445407.html
Thay vì cấm do không quản
lý được, chính quyền Nhật chủ động tạo sự hấp dẫn cao độ trong chính sách để
người dân tự nguyện làm theo.
Khi đến thăm các gia đình tại Nhật, không
ít người Việt tỏ ra bất ngờ và thán phục sự chỉn chu của người Nhật. Họ cẩn
thận, chăm chút đến từng chi tiết trong mọi việc. Ngay cả những việc rất nhỏ
như xếp đặt những đôi dép khi sử dụng xong. Chúng nằm ngay ngắn, hướng đầu về
phía trước như biểu lộ sự lo xa và sẵn sàng hành động của các chủ nhân.
Vậy nên đối với những chuyện lớn như làm
chính sách, chính phủ Nhật cũng rất chủ động tạo sự thoải mái ở mức cao nhất
cho người dân. Việc này không khó chứng minh qua cách làm chính sách trong
ngành giao thông và ngành nông nghiệp của xứ sở hoa anh đào.
Giao thông công cộng hấp
dẫn hơn đi xe máy
Giao thông là một trong những điểm sáng
trong việc xây dựng và thực thi chính sách của chính phủ Nhật. Khi đến Nhật,
không ít các sinh viên Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore, Việt Nam tỏ ra
thích thú với hệ thống giao thông tại đây. Bởi lẽ các con phố lớn, nhỏ đều rất
thông thoáng, khác hẳn với khung cảnh dày đặc và chi chít xe như tại Bangkok
(Thái Lan) hay tại Hà Nội, TP.HCM. Chưa kể hệ thống phương tiện di chuyển công
cộng như xe buýt, tàu ngầm, tàu cao tốc tại đây rất phát triển.
Thanh niên Nhật an tâm thụ hưởng những thành quả mang tính thế kỷ. Ảnh: ĐỖ THIỆN
Như nhiều nước trên thế giới, chính phủ
Nhật cũng không muốn người dân phải sử dụng xe máy di chuyển, vì họ cho rằng
mấy mươi triệu phương tiện mô tô vừa làm ô nhiễm môi trường, ô nhiễm tiếng ồn,
kẹt xe… và tăng lượng phát thải khí nhà kính mà chính họ phải đi mua quyền phát
thải từ nhiều nước khác.
Thế nhưng chính phủ Nhật không cấm người
dân đi xe máy, trừ một số khu vực đặc biệt như trường học, bệnh viện. Họ hiểu
rằng người dân cũng muốn bảo vệ môi trường và ghét nạn kẹt xe. Thay vào đó,
chính phủ Nhật hiểu rõ trong thời đại công nghiệp và toàn cầu hóa, dân Nhật cần
nhanh chóng, tiện lợi, linh hoạt và an toàn trong di chuyển. Đây là điều quan
trọng giúp chính phủ Nhật xây dựng chính sách theo kiểu nhà nước kiến tạo phát
triển. Đó là thay vì ra sức chống tai nạn giao thông hay cấm đi xe máy thì họ
tập trung phát triển hạ tầng giao thông công cộng tốt nhất để hạn chế tai nạn
và người dân tự nguyện không đi xe máy.
Trong khu đô thị tại TP Kyoto, một trong
những thành phố sầm uất nhất Nhật, xe buýt dường như lúc nào cũng có mặt trên
các tuyến đường. Đường sá tại Nhật tuy không rộng nhưng nhờ lượng xe máy “đếm
trên đầu ngón tay” và lượng xe ô tô cũng khá khiêm tốn nên xe buýt di chuyển
nhanh, tiện, giá cũng không quá đắt đỏ. Tốc độ trung bình xe buýt đạt khoảng
50-60 km/giờ, điều mà người đi xe máy sẽ rất khó khăn mới làm được dưới tiết
trời giá lạnh và độ an toàn không cao.
Bên cạnh đó, mạng lưới dày đặc các loại tàu
cao tốc của Nhật cũng thu hút đông đảo người dùng. Tốc độ các loại tàu công
cộng của Nhật có khi lên đến 300 km/giờ, có thể đến mọi nơi trong và ngoài TP
Kyoto và liên đới với các thành phố khác. Xuất phát từ Kyoto đến tỉnh Mie bằng
tàu Shinkansen với chiều dài đường đi tầm 900 km thì chỉ mất khoảng ba tiếng.
Khi vào phòng, người Nhật
luôn để giày dép ngăn nắp và hướng ra phía ngoài. Họ làm chính sách cũng chủ
động và chu đáo như thế. Ảnh: ĐỖ THIỆN
Nông nghiệp: Chuẩn bị 20
năm chưa phải là đủ
Trong câu chuyện mở cửa nền kinh tế, đặc
biệt là ngành nông nghiệp, chính phủ Nhật hết sức thận trọng trước những lợi
ích và rủi ro. Điển hình nhất là việc Nhật tham gia vào vòng đàm phán Hiệp định
đối tác xuyên Thái Bình Dương (gọi tắt là TPP). Đây được xem là một trong ba
mục tiêu quan trọng của chính quyền Shinzo Abe.
Việc tham gia vào khối TPP, một trong những
hiệp định mậu dịch tự do giữa 12 nước, trong đó có những quốc gia lớn như Mỹ,
Canada, Úc… sẽ mở ra cho Nhật thị trường xuất khẩu rộng lớn cho các mặt hàng
vốn là thế mạnh của Nhật như điện tử, ô tô… Như vậy, trong bối cảnh hàng hóa
Nhật phải chịu sức ép cạnh tranh rất lớn từ hàng hóa giá rẻ Trung Quốc thì việc
gia nhập TPP sẽ tạo ra ưu thế xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp, mang về nguồn
ngoại tệ không nhỏ cho cường quốc kinh tế thứ ba thế giới.
Tuy nhiên, những rủi ro từ TPP sẽ ập đến
với nền nông nghiệp Nhật nếu việc đàm phán không có sự thận trọng. Kết thúc
vòng đàm phán thứ 20 (diễn ra tại Singapore hồi tháng 12-2013), đại diện đàm
phán Nhật cương quyết đánh thuế nhằm bảo vệ năm mặt hàng nông sản mà nước này
cho là nhạy cảm, trong đó có gạo. Điều đáng lưu ý là sự cương quyết này diễn ra
trong bối cảnh các quốc gia đồng ý cho Nhật kéo dài thuế quan nông nghiệp trong
vòng 20 năm, nghĩa là Nhật có 20 năm chuẩn bị để bắt đầu mở rộng cửa cho nông nghiệp
quốc tế ùa vào. Song Nhật ý thức được nền kinh tế nội địa đang gặp khó khăn,
sản xuất nông nghiệp trong nước rất đắt đỏ sau thảm họa kép hồi 2011 và khủng
hoảng kinh tế toàn cầu. Thế nên con số 20 năm vẫn chưa đủ thuyết phục để Nhật
đánh cược đời sống của hàng triệu nông dân.
Thêm vào đó, Nhật cũng tỏ ra rất chủ động
trong việc tìm kiếm trợ lực và chiến lược tự làm mạnh nền nông nghiệp quốc gia.
Với quyết tâm hiện nay của chính quyền Abe, thời gian tới TPP rất có thể sẽ
được ký kết. Như vậy, thay vì tìm cách duy trì thuế quan bảo vệ nông nghiệp nội
địa, người Nhật chủ động xây dựng nội lực bằng hình thức “thuê ngoài”
(outsource) ngành nông nghiệp để chiến đấu với doanh nghiệp quốc tế. Chính phủ
Nhật đã và đang kêu gọi doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư nông nghiệp tại đồng bằng
sông Cửu Long (Việt Nam) và nhiều nước nhằm đảm bảo nguồn lương thực có giá cả
cạnh tranh cho nền kinh tế quốc gia trong tương lai.
Câu chuyện đôi dép người Nhật tưởng chừng
không mấy liên quan gì đến vấn đề giao thông và nông nghiệp. Tuy nhiên, ở góc
độ xã hội học hay chủ nghĩa kiến tạo, tư duy ngăn nắp, chủ động tạo ra sự hấp
dẫn, phòng ngừa hơn chữa trị và thận trọng trong những việc nhỏ nhặt, cũng
quyết định đến tính hiệu quả của chính sách nhà nước.
ĐỖ
THIỆN (Từ
Kyoto, Nhật)
Kiến tạo vì tương lai
Hệ thống xe công cộng người Nhật đi mỗi ngày
là kết quả lao động của nhiều đời quan chức cấp cao gộp lại. Tàu siêu tốc
Shinkansen, một trong những niềm tự hào lớn nhất của nền công nghiệp đường
sắt châu Á và thế giới, là một minh chứng sống. Dự án tàu siêu tốc này được
khởi động vào năm 1940 nhưng mãi đến 1964 mới hoàn thành phân đoạn huyết mạch
đầu tiên nối liền Tokyo - Osaka.
Để làm được điều này, có người đã phải hy
sinh: Chẳng hạn Thống đốc ngành đường sắt quốc gia Nhật Shinji Sogou, người
được xem là cha đẻ của đường sắt cao tốc Shinkansen, đã chấp nhận bị thôi
chức vì đưa ra chi phí dự án thấp hơn thực tế. Đó là một ví dụ trong vô số ví
dụ về thành quả kinh tế, khoa học kỹ thuật, y tế, giáo dục… mà thanh niên
Nhật đang được hưởng thụ.
Người “yếu thế” được ưu
tiên đặc biệt
Ở Nhật, những người “yếu thế” như người
khuyết tật, người già luôn nhận được nhiều ưu đãi và sự hỗ trợ từ nhà nước,
cộng đồng trong tất cả hoạt động.
Điển hình như các con đường tại Nhật luôn có
phần đường được đánh dấu rất cẩn thận cho người mù có thể tự đi lại. Tại các
ngã ba, ngã tư nơi có tín hiệu đèn giao thông, mỗi khi đèn đỏ bật lên, tín
hiệu đèn báo hiệu người đi bộ được phép qua đường phát sáng thì cùng lúc sẽ
có âm thanh “tích tắc… tích tắc” phát ra để người mù có thể nhận biết qua
đường. Nhiều tuyến xe khách, thậm chí là xe buýt được thiết kế đặc biệt phần
cửa vào dành riêng cho người khuyết tật nhằm thuận tiện di chuyển đến khu vực
ghế ưu tiên trên xe và xuống xe an toàn.
|
