Ai định hướng thẩm mỹ độc giả?
Ai định hướng thẩm mỹ độc giả?
http://sgtt.vn/Van-hoa/167312/Ai-dinh-huong-tham-my-doc-gia.html
SGTT.VN - Cuối tháng 6, tại viện Văn học Việt Nam, toạ đàm khoa học “Thơ Việt Nam hiện đại và Nguyễn Quang Thiều” được tổ chức. Sáng 8.8, tại hội trường hội Nhà văn Việt Nam diễn ra hội thảo “Hoàng Quang Thuận với non thiêng Yên Tử”. Hai ngày sau, tại trụ sở hội Nhà văn Việt Nam, hội thảo “Những vấn đề lý luận và thực tiễn của văn học dịch hiện nay” được tổ chức. Ba cuộc hội thảo cấp tập trong chưa đầy tháng rưỡi sẽ là tín hiệu đáng mừng, nếu các hội thảo, toạ đàm kia khai vỡ hay giải quyết được các nan đề bức xúc của văn học và xã hội hôm nay.
Chỉn chu và khoa học, nhưng hội thảo “Những vấn đề lý luận và thực tiễn của văn học dịch hiện nay” chưa thực sự dấn thân vào thực tiễn đời sống văn học dịch, như vế sau của tên gọi hội thảo đòi hỏi. Người ta có thể đặt câu hỏi: trước “thảm hoạ dịch thuật” bị khám phá và mổ xẻ từ đầu năm bởi báo mạng ở hải ngoại để cuối cùng dẫn đến việc thu hồi sách của công ty Nhã Nam, hội đồng Văn học dịch của hội Nhà văn Việt Nam ở đâu? Và ngay tại hội thảo này, đâu là tham luận đưa vấn đề còn nóng hổi đó ra phân tích, mổ xẻ?
Trước đó, cuộc toạ đàm khoa học “Thơ Việt Nam hiện đại và Nguyễn Quang Thiều” được tổ chức tại viện Văn học Việt Nam, một viện mang tính “hàn lâm” nhất, đã xảy ra nhiều bão tố trên thông tin mạng toàn cầu. Bởi hầu hết ba mươi tham luận đều tập trung vào vế thứ hai: “Nguyễn Quang Thiều”, mà bỏ quên hay chỉ bàn một cách rất sơ sài vế thứ nhất – “Thơ Việt Nam hiện đại”. Muốn đánh giá nghiêm túc đóng góp của một tác giả, cần phải có cái nhìn toàn cảnh nền văn học đó.
Gần 40 năm sau khi đất nước thống nhất, nền thơ hiện đại Việt Nam chưa nhận được đặc ân kia. Chỉ khi nào nhà phê bình có cái nhìn toàn cảnh tiến trình phát triển thơ Việt: từ “lịch đại” sang “đồng đại”, trước và sau 1975, Bắc lẫn Nam, trong nước và hải ngoại, chính thống và phi chính thống… thì mới hy vọng có được sự đánh giá công bằng.
Ở toạ đàm, chưa có tham luận nào làm được thao tác quan trọng đó. Sự cách tân thơ Việt, về “lịch đại” không thể không kể đến nhóm Nhân văn – Giai phẩm ở miền Bắc và nhóm Sáng tạo ở miền Nam trong thập niên 50 thế kỷ trước. Về “đồng đại” (cùng thời với Nguyễn Quang Thiều), bao nhiêu tên tuổi: Dư Thị Hoàn, Nguyễn Quốc Chánh, Nguyễn Lương Ngọc, Dương Kiều Minh, Mai Văn Phấn, Trần Anh Thái, Lê Mạnh Tuấn, Trần Tiến Dũng, Đặng Huy Giang, Trần Quang Quý, Nguyễn Bình Phương, Trần Hữu Dũng... tham dự vào công cuộc làm mới thơ Việt.
Vài tham luận có đề cập đến nhóm và các khuôn mặt kia, nhưng chưa lộ bày bản chất của sự thể. Cho nên, khi “đổ” hết tính mở đường cách tân thơ Việt cho Nguyễn Quang Thiều với mênh mông lời tán tụng, cuộc toạ đàm đã mời gọi những phản ứng quyết liệt từ công luận.
Qua đó, vô tình tạo cơ hội cho vài cư dân mạng mở trận đánh phá vô tội vạ vào chính bản thân nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.
Sau tọa đàm khoa học, chưa có một tổng luận khả tín nào được đưa ra. Công luận càng thêm hồ nghi về tính khoa học cũng như khoảng tối của toạ đàm khoa học này.
Cuối cùng là hội thảo “Hoàng Quang Thuận với non thiêng Yên Tử”. Hiện tượng thi sĩ trong “phút linh” có thể viết như thần nhập, như lên đồng, là hiện tượng thật. Cả khi tập thơ Thi vân Yên Tử được dịch ra vài ngoại ngữ và được “gửi đi dự giải Nobel Văn chương”, cũng ít ai lấy làm ngạc nhiên. Sự thể mấy thi sĩ tự huyễn về sự vĩ đại của mình cũng chẳng phải là chuyện mới.
Chỉ khi hiện tượng kia được tạp chí Nhà văn – hội Nhà văn Việt Nam đứng ra tổ chức hội thảo thì mới có chuyện, bởi hội Nhà văn Việt Nam vốn được xem là cơ quan bảo chứng cao nhất, uy tín nhất về chất lượng văn chương.
Ở mặt này, tập thơ Thi vân Yên Tử có gì? Tuyệt đối không có gì cả. Thể thơ cũ đã đành. Thi ảnh – không mới. Ngôn từ – sáo rỗng. Tứ thơ – nhàm cũ…
Câu hỏi đặt ra là: tại sao hội Nhà văn Việt Nam tổ chức hội thảo cho loại thơ kém chất lượng kia ngay hội trường của mình?
Ai có thể trả lời?
Hay nói bằng một mệnh đề quen thuộc hay rỉ rả trên các phương tiện thông tin đại chúng đến thành sáo mòn mấy chục năm qua, “ai là người định hướng thẩm mỹ độc giả”?
INRASARA (PHÚ TRẠM)
////////
